مان ديوداس نه آهيان امر جليل

مان ديوداس نه آهيان

امر جليل

اُن ڏينهن مان ڏاڍو اُداس هوس. اُداس ٿيڻ کانپوءِ مان مرحوم سي ايڇ آتما سنڌيءَ جو ڳايل اردو گانو جهونگاري رهيو هوس ۽ وڌيڪ اُداس ٿي رهيو هوس گاني جا ٻول  هئا؛ ”روئون مين ساگر ڪي ڪناري، ساگر هنسي اُڙائي.“

جذباتي ۽ فنڪار قسم جو ماڻهو اُداس ٿيڻ کانپوءِ ٻه ڪم ڪندو آهي؛ هو گانو ڳائيندو آهي، يا سگريٽ ڇڪيندو آهي. هو ڪڏهن ڪڏهن خودڪشي به ڪندو آهي. پر، خودڪشي ڪرڻ کان اڳ هڪ عدد گانو ضرور ڳائي وٺندو آهي ۽ هڪ سگريٽ به ضرور ڇڪي وٺندو آهي. هڪ دفعي اُداس ٿيڻ کانپوءِ مون سگريٽ ڇڪڻ جي ڪوشش ڪئي هئي، پر پوءِ مان گانو ڳائڻ جي قابل نه رهيو هوس. سگريٽ ڇڪڻ کانپوءِ ڪيتري دير تائين مان کنگهندو رهيو هوس ۽ کنگهي ساڻو ٿي پيو هوس. مونکي کنگهندو ڏسي پارو چيو هو، ”ڳالهه ٻُڌ. سگريٽ پيئڻ ڇڏي ڏي.“

مون غور سان پارو ڏانهن ڏٺو هو. هوءَ شرت چندر جي ناول ديواس واري پارو نه هئي. پر، تنهن هوندي به هوءَ الائي ڇو مونکي پارو لڳندي هئي. هوءَ پارو وانگر سانوري ۽ سهڻي هئي. هوءَ ڳالهيون به پارو وانگر ڪندي هئي.

مون پارو ڏانهن ڏسندي چيو هو؛ ”فقط بنگالي شرت چندر جي ديوداس محبت ۾ مرڻ جو ٺيڪو نه کنيو هو. اسلام آباد ۾ به هڪ ديو داس پنهنجي پارو لاءِ مري سگهي ٿو.“

”توکي مرڻ کان ڪير ٿو روڪي!“ پارو چيو هو؛ ”سگريٽ پيئندي تون جڏهن پنهنجي وات ۽ نڪ جي ناسن مان دونهون ڪڍندو آهين، تڏهن هوبهو پراڻي دور جي ڪاري ريلوي انجڻ جهڙو لڳندو آهين.“

مون نٿي چاهيو ته پارو مونکي ريلوي جي ڪاري انجڻ سمجهي اُداس ٿيڻ کانپوءِ سگريٽ ڇڪڻ جو خيال مون دل مان ڪڍي ڇڏيو. اُداس ٿيڻ کانپوءِ مون فقط گاني ڳائڻ جو پروگرام جاري رکيو. هينئر، جڏهن به اُداس ٿيندو آهيان، هڪ عدد گانو ضرور ڳائيندو آهيان، پر سگريٽ نه ڇڪيندو آهيان.

ان ڏينهن  مون پارو کي براڊ ڪاسٽنگ هائوس جي لان (ڇٻر) تي جميل نالي هڪ شخص سان چانهه پيئندي، ڳالهائيندي ۽ کلندي ڏسي ورتو هو. جميل کي پريان مون خاتون انائونسر جميله سمجهيو هو. پر، ويجهو وڃي ڏسڻ کانپوءِ هو جميل نڪتو. ڏاڍو ٺاهوڪو جوان هو. ڪنهن به عورت لاءِ خوابن جو شهزادو هو. هن سنڌ نه ڏٺي هئي، پر هو سنڌ متعلق ڏاڍي يقين ۽ اعتماد سان ڳالهائي سگهندو هو. اصل ۾ هن وٽ سنڌ جا ٻه رورل ڊوميسائيل هئا – هڪ سانگهڙ جو ۽ ٻيو نوابشاهه جو. منهنجي باري ۾ هن پارو کي ٻڌايو هو ته رڇ جهڙو هيءُ شخص نه رڳو ڏسڻ ۾ خطرناڪ آهي، پر هونءَ به خطرناڪ آهي.“ وڏو ڦڏيئي آهي. سنڌ ۾ پوليس ۽ قانون نافذ ڪرڻ وارن ادارن کي گهربل آهي. سنڌ ۾ مينهون چورائيندو هو. پڪڙبو انڪري نه هو جو هن جو پنهنجو رنگ ڪنهن مينهن کان گهٽ ڪارو نه آهي. کيس جيئرو يا مئل پوليس آڏو پيش ڪرڻ واري کي ٺٽي يا بدين ۾ پنج هزار ايڪڙ زرعي زمين انعام ۾ ڏني ويندي. اڄڪلهه سنڌ مان فرار ٿي اسلام آباد پهچي ويو اهي ۽ گاديءَ واري هنڌ جي پاڪ صاف هوائن ۽ فضائن کي خراب ڪري رهيو آهي؛ پنهنجي مڪروهه  وجود سان اتحاد ۽ يڪجهتيءَ جهڙين مقدس شين کي نقصان پهچائي رهيو آهي.

تڏهن، مون سوچيو هو ته پنهنجي صفائيءَ ۾ مان پارو سان چرچ ڪندس، کيس ٻڌائيندس ته مان مينهون نه چورائيندو هوس. مان خواب چورائيندو هوس. اهوئي سبب آهي جو مان اسلام آباد جي رڃ ۾ بيٺو آهيان. منهنجي هنج ۾ خواب آهن ۽ مان پنهنجي  عبرتناڪ انجام جو منتظر آهيان. پر ان کان اڳ جو مان پنهنجي صفائيءَ ۾ ڪجهه چوان، هڪڙي ڏينهن پارو منهنجي هٿ مان چانهه جو ڪوپ وٺڻ کان انڪار ڪندي چيو، ”مان ڪنهن رڇ جي هٿ جي ٺاهيل چانهه قبول نه ڪنديس.“

۽ پوءِ، پارو ٺاهوڪي جميل جي هٿ مان مرڪندي چانهه جو ڪوپ کڻي ورتو هو ۽ پوءِ هو ٻئي مرڪندا، سڙٻاٽين ۾ ڳالهائيندا، براڊ ڪاسٽنگ هائوس جي هڪ نويڪلي  ڪنڊ ۾ وڃي ويٺا هئا. هنن مون ڏانهن ڏسي پاڻ ۾ ڪجهه ڳالهايو ۽ پوءِ، ٻئي ٽهڪ ڏيئي کلي پيا هئا. تڏهن مون گهاٽن وارن سان ڍڪيل پنهنجين ڳورين ٻانهن ڏانهن ڏٺو ۽ محسوس ڪيو ته، منهنجي ماءُ کانسواءِ دنيا جي ٻي ڪابه عورت منهنجي هٿ جي ٺاهيل چانهه قبول نه ڪندي؛ مونکي ڪنهن ڪنڊن واري ٿوهر جي ڀرسان ويهي اڪيلي سر چانهه پيئڻي پوندي.

اُداس ٿيڻ کانپوءِ مان مرحوم سي ايڇ آتما سنڌيءَ جو ڳايل هڪ اردو گانو جهونگاري رهيو هوس. گاني جا ٻول هئا، ”روئون مين ساگر ڪي ڪناري، ساگر هنسي آرائي.“

اُن وقت  امان منهنجي لاءِ پڪوڙا تري رهي هئي. امان چيو، ”اهو گانو اسلام آباد ۾ ڳائڻ اجايو آهي.“

”ڇو اجايو آهي!“  مون اچرج وچان پڇيو.

”اسلام آباد ۾ نه آهي سمنڊ ۽ نه آهي سمنڊ جو ڪنارو.“ امان چيو، ”اهو گانو ڪراچيءَ ۾ ڳائيندين ته ٺهندين.“

چيم، ”آهي سوچڻ جهڙي ڳالهه.“

امان پڇيو، ”اهو راڳ استاد محمد جمن جو ڳايل ته نه آهي!“

وراڻيم، ”اهو راڳ مرحوم سي ايڇ آتما جو ڳايل آهي.“

امان هڪدم چيو، ”سي ايڇ آتما مرحوم ٿي نه ٿو سگهي.“

”هو مري ويو آهي امان.“ چيم، ”ٻه ٽي سال ٿيندا جو هو گذاري ويو آهي.“

”اهو  ٺيڪ آهي ته هو گذاري ويو آهي.“ امان چيو، ”پر، هن کي مرحوم چئي نه ٿو سگهجي.

پڇيم، ”ته پوءِ هن کي ڇا ٿو  چئي سگهجي؟“

”سورڳ واسي.“ امان چيو، ”سي ايڇ آتما هندو هو. تون کيس سورڳ ڳواسي سي ايڇ آتما چئي سگهين ٿو.“

مون تعجب وچان پڇيو؛ مرحوم ۽ سورڳ واسيءَ ۾ ڪهڙو فرق آهي.“

امان چيو، ”جڏهن ڪو مسلمان مري ويندو آهي ته کيس مرحوم چئبو آهي ۽ جڏهن ڪو هندو مري ويندو آهي ته کيس سور ڳواسي چئبو آهي.“

پڇيم ”۽ جڏهن انسان مري ويندوآهي، تڏهن کيس ڇا چئبو آهي؟“

امان چُلهه وٽان اٿي منهنجي سامهون اچي بيٺي. ٽڪ ٻڌي مون ڏانهن ڏسڻ لڳي.

”ڇا پئي ڏسين، امان!“ چيم، ”مان في الحال جيئرو آهيان. منهنجي مرڻ کانپوءِ فيصلو ٿيندو ته مان مرحوم سڏيو وڃان يا سور ڳواسي يا ٻيو ڪجهه.“

ويجهو اچي امان پنهنجو هٿ منهنجي مٿي تي رکيو ۽ ٿڌو ساهه کنيو.

مٿي تان امان جو هٿ هٽائيندي چيم، ڏاڍي محنت سان سور ڳواسي وحيد مراد جي اسٽائيل ۾ وار سيٽ ڪيا اٿم.“

امان چيو، ”وحيد مراد کي سور ڳواسي سڏي نه ٿو سگهجي. هو مسلمان هو. تنهن ڪري مرحوم آهي.“

”پڇيم، ”سور ڳواسي چوڻ سان هو موٽي ايندو ڇا؟“

امان غور سان مون ڏانهن ڏسندي چيو، ”تنهنجي باري ۾ جيڪي ڪجهه ڳالهيون ٻڌيون اٿم سي غلط نه آهن.“

رازداريءَ واري نوع ۾ کانئس پڇيم، ”ماما مجيد سي آءِ ڊي ۾ وڃي نوڪري ڪئي آهي ڇا؟“

”اجائي بڪ نه ڪر.“ امان مونکي پيار وچان دڙڪو ڏيندي چيو، ”مان تنهنجن سمورن ڀڏن ڪمن کان واقف آهيان.“

”تون منهنجي ماءُ آهين يا ڪمپيوٽر!“ چيم، ”ڪو ته هڪ  ڀڏو ڪم اهڙو به هجي ها، جنهن کان تون واقف نه هجين ها!“

امان غور سان مون ڏانهن ڏسندي چيو، ”ٻڌو اٿم، جادو منتر جي زور تي تون ڪڏهن ڪڏهن رڇ ٿي پوندو آهين!“

پيٽ تي هٿ هڻندي چيم، ”پيٽ دنيا جو سڀ کان وڏو جادومنتر آهي. مان بيڪار وقت ۾ مئل رڇ جي کل پائي جانورن واري باغ جي هڪ خالي پڃري ۾ ويهي رهندو آهيان ۽ پنج رپيا ڪمائي وٺندو آهيان.“

امان کي شايد منهنجي ڳالهه تي اعتبار نه آيو. سندس منهن تي مرڪ تري آئي.

چيم، ”مان جيڪڏهن مئل رڇ جي کل کڻي نه به پايان ۽ ائين ئي پڃري ۾ ويهي رهان، تڏهن به مت جا موڙها ماڻهو مونکي رڇ سمجهندا.“

ٻئي هٿ منهنجن ڳٽن تي رکي امان مونکي نرڙ تي پيار ڪيو. چيائين، ”تون ته منهنجو  چوڏهينءَ جو چنڊ آهين.“

چيم، ”جيڪڏهن چوڏهينءَ جو چنڊ آهيان ته پوءِ پڪ ڄاڻ ته دنيا جي هر سهڻي ڇوڪري ڪنهن رڇ يا بن مانس سان  محبت ڪندي. ٺاهوڪا مرد پيا جهانجهه وڄائيندا.“

آڏي پڇا واري نوع ۾ ڳالهائيندي امان چيو، ”مون ٻڌو آهي، هر آچر تي تون ڊمپل ڊسوزا نالي ڪنهن ڇوڪريءَ سان ملندو آهين!“

”اها پروپو گنڊا منهنجي دشمن ابراهيم گنجي جي آهي.“ چيم، ”هن اڄڪلهه انگريزي فلمن ۾ اچڻ ڇڏي ڏنو آهي، تنهنڪري منهنجي ڪڍ لڳل آهي.“

امان مرڪندي چيو ۽ مون اهو به ٻڌو آهي ته هر سومر تي تون ثريا ڀوپالي نالي هڪ ڇوڪريءَ سان ملندو آهين.“

”آهستي ڳالهاءِ.“ مون هڪدم امان جي وات تي هٿ رکي ڇڏيو. چيم، ”اجايو ڀوپالي قتل ڪيس ۾ نه ٻڌرائي وجهين.“

امان چيو، ”۽ مون ٻڌو آهي ته اڱاري ڏينهن تون ڪنهن انگريز ڇوڪريءَ سان ملندو آهي ۽ شيڪسپيئر جي ڊرامن مان ڊائلاگ ڳالهائيندو آهين.“

”اهو منهنجي مٿان سراسر الزام آهي.“ چيم، ”تون جنهن کي انگريز ڇوڪري ٿي سمجهين، سا اصل ۾ اڇي رنگ واري بدڪ آهي. منهنجي ساڻس ملاقات جانورن واري باغ ۾ ٿي هئي. هوءَ جيئن ته اڇي رنگ جي آهي، تنهنڪري فقط شيڪسپيئر جي ٻولي سمجهي سگهندي آهي.“

۽ پوءِ مان سوچ ۾ پئجي ويس ته منهنجي باري ۾ ايترن الزامن جي فهرست ڪنهن تيار ڪئي آهي! اول مونکي ابراهيم گنجي جو خيال آيو ۽ پوءِ حسين ۽ جميل مسٽر جميل جو خيال آيو. جميل بابت منهنجو شڪ پڪ ۾ بدلجي ويو. جميل وٽ جيئن ته سنڌ جا ٻه رورل ڊوميسائيل هئا، تنهنڪري هو قانوني طرح منهنجي باري ۾ يقين سان ڳالهائي سگهندو هو. هن جي دعويَ هئي ته هو منهنجي باري ۾ مون کان ۽ منهنجي ماءُ کان وڌيڪ ڄاڻيندو هو. ان ۾ ڪمال جميل جو نه هو. سمورو ڪمال سانگهڙ ۽ نوابشاهه جي رورل ڊوميسائيل سرٽيفڪيٽن جو هو. مون کان بددل ۽ بدگمان ڪرڻ لاءِ جميل پارو کي ٻڌايو هو ته عورتن جي باري ۾ سنڌي ڏاڍا جذباتي هوندا آهن ۽ سهڻي عورت ڏسي جلد ترڪي پوندا آهن. هيءُ رڇ پڻ سنڌي آهي. بلڪه ڪٽر قسم جو سنڌي آهي. تنهن ڪري توکي ڏسي ترڪي پيو آهي. هيءُ سنڌ ۾ به ترڪي پوندو هو. گهڻو ڪري ڪراچيءَ جي صدر ۽ طارق روڊ وارن علائقن ۾ ترڪي پوندو هو. جڏهن کان اسلام آباد آيو آهي، ترڪڻ جاري رکيو اٿائين. هيءُ رڇ ڪنهن زماني ۾ فيملي پلاننگ واري کاتي ۾ ڪم ڪندو هو. اُتي، سهڻيون، من موهڻيون ڊاڪٽرياڻيون ۽ ليڊي هيلٿ وزٽرس ڏسي پندرهن دفعا ترڪي پيو هو. پارو کي يقين ڏياريندي جميل چيو هو ته، مان پڪ سان پئي سگهان ٿو ته هن رڇ جا به چار لاڳيتا رومانس هلي رهيا آهن. هڪ حيدرآباد ۾، هڪ ميرپورخاص ۾، هڪ  ميرپور ماٿيلي ۾، هڪ ميرپور بٺوري ۾، هڪ ميرپور آزاد ڪشمير ۾، هڪ سکر ۾، هڪ شڪارپور ۾ ۽ اڌ ڊزن کن ڪراچيءَ ۾؛ تنهنڪري تون رڇ کان پاسو ڪجانءِ.

مون تي سراسر الزام هو، بهتان هو. ابراهيم گنجي جو خيال آهي ته جيڪا ڇوڪري خودڪشيءَ جو ارادو ڪندي، دنيا مان بيزار هوندي، سا فقط مون سان محبت ڪندي. هوس حواس، عقل فهم واري ڪابه ڇوڪري مون سان محبت نه ڪندي. ابراهيم گنجي سان منهنجا پنجيتاليهه اختلاف آهن. پر، ان معاملي ۾ مان ساڻس متفق آهيان. زندگيءَ ۾ فقط هڪ دفعي هڪ بي انتها سهڻي عورت اک ڇنڀڻ بنا لاڳيتو پنجيتاليهه منٽن تائين مون ڏانهن ڏٺو هو. ان وقت مان صدر ڪراچيءَ جي الفنسٽن اسٽريٽ تي حميد ڪاشميريءَ جي ڪتابن جي دڪان ڀرسان بيٺو هوس ۽ هڪ ڪتاب چورائڻ جي ترڪيب سوچي رهيو هوس. هوءَ ايلفيءَ جي ٻئي پاسي ثناءُ الله جي دڪان ۾ بيٺي هئي ۽ مون ڏانهن ڏسي رهي هئي. لاڳيتو ڏسي رهي هئي. مان وائڙو ٿي ويس. دنيا جي ڪنهن به عورت پنجيتاليهه سيڪنڊن تائين مون ڏانهن نه ڏٺو هو. مون واچ ۾ وقت ڏٺو.  هوءَ دنيا جي واحد سهڻي عورت هئي جنهن اک ڇنڀڻ بنا لاڳيتو مونڏانهن ڏٺو هو. پورن پنجيتاليهه منٽن تائين مونڏانهن ڏٺو هو! مون ڪنڌ کڻي آسمان ڏانهن ڏٺو. چيم، تو وٽ دير آهي، پر انڌير نه آهي، موليٰ. مون حميد ڪاشميريءَ جي دڪان تان ڪتاب چورائڻ جو ارادو ملتوي ڪري ڇڏيو قينچيءَ وانگر هلندڙ موٽرن ٽيڪسين ۽ موٽرسائيڪلن جي ٽرئفڪ کان بچندو، ايلٽيءَ جي ٻئي پاسي، مان ثناءُ الله جي دڪان ٻاهران وڃي بيٺس. هوءَ بي انتها سهڻي هئي. لاڳيتو مونڏانهن ڏسي رهي هئي. ملڪ ڪافور کانپوءِ تاريخ ۾ مان واحد ڪارو شخص هوس جنهن ڏانهن هڪ بي انتها سهڻي عورت پنجيتاليهه منٽن تائين ڏٺو هو. تڏهن مون محسوس ڪيو ته هوءَ شيشي جي شوڪيس ۾ بيٺل، سپر ميش جو ماڊل هئي. هوءَ جيئن به هئي، خدا ٿو ڄاڻي، ڏاڍي سهڻي هئي.

رابعه جي خيالن ۾ گم ٿي ويو آهين ڇا!“  امان جي آواز تي مون کان ڇرڪ نڪري ويو.

پڇيم، ”ڪهڙي رابعه؟“

”ڪهڙي رابعه!“ امان مرڪندي چيو، ”جنهن سان اربعه ڏينهن اربن ڪوآپريتو بئنڪ ٻاهران ملاقات ڪندو آهين!“

”ڪهڙي اربن بئنڪ!“ تعجب وچان چيم، ”اسلام آباد ۾ اربن بئنڪن بدران عربن بئنڪون آهن. پر، مان ته ڀُل چُڪ ۾ به ڪنهن بئنڪ جي ڀرسان نه لنگهندو آهيان.“

امان اچرج وچان پڇيو، ”ڇو!“

چيم، ”هڪ ته آهيان سنڌي ۽ مٿان وري اتفاق سان ڪري ويٺو آهيان. ايم- اي. بئنڪ ٻاهران لنگهندي ڏسي ورتائون ته ڌاڙيل ڪري ٻڌڻ ۾ دير نه ڪندا. ٻئي ڏينهن اخبارن وارا لکندا. اسلام آباد ۾ اربن بئنڪن بدران عربن بئنڪ جي ڀرسان نه لڳندو آهيان.“

امان اچرج وچان پڇيو، ”ڇو!“

امان اچرج وچان پڇيو، ”ڇو!“

چيم، ”هڪ ته آهيان سنڌي ۽ مٿان وري اتفاق سان ڪري ويٺو آهيان. ايم – اي. بئنڪ ٻاهران لنگهندي ڏسي ورتائون ته ڌاريل ڪري ٻڌڻ ۾ دير نه ڪندا. ٻئي ڏينهن اخبارن وارا لکندا.ا سلام آباد   مين سنڌ ڪا مفرور ڊاڪو گرفتار. وه بئنڪ لوٽني ڪي تياري ڪر رها ٿا. وه اقتصاديات مين ايم – اي هي.“

امان وائڙي  ٿي ويئي. پڇيائين، ”ڇورا، چريو ٿي پيو آهين ڇا!“

ٿڌو ساهه کنيم. چيم، ”مان سڄو ڪڏهن هوس امان.“

امان کلندي چيو، ”ڏاڍو چرچائي  ٿي پيو آهين!“

”حالات ني هم ڪو چارلي ڪا باپ بنا ديا هي، ميري مدر انڊيا.“ چيم، ”تون پنهنجي آڏي پڇا جاري رک!“

”اڇا“ امان چيو ”ته ڏي پڇا جاري رکان؟“

چيم، ”جيڪڏهن چاهين ته ڪنهن کڙپيل ايس ايڇ او ۽ بن تجربيڪار هيڊ ڪانسٽيبلن کي به گهرائي سگهين ٿي. مان انيڪ نه ڪيل ڏوهن ۽ گناهن جو اعتراف ڪري وٺندس.“

امان پيار وچان مون ڏانهن ڏسندي چيو، ”مون ٻڌو آهي ته خميس ڏينهن تون افغان مهاجرن جي خيمه بستيءَ ٻاهران هڪ افغاني ڇوڪريءَ سان ملندو آهين.“

”دوکو کاڌم هوم.“ چيم، ”پريان مون کيس آمريڪا جي وائيس پريزيڊنٽ جارج بش جي زال بار برابش سمجهي ورتو هو. سوچيم، سندس سخي مڙس ويهه ڪروڙ ڊالر امداد ۾ ڏيئي ويو آهي.  ڇو نه مان به خالص انساني همدرديءَ جي بنيادن تي ڪجهه رقم  فارين ايڪسچينج ۾ هٿ ڪريان ۽ سئرزلينڊ جي بئنڪ  ۾ رکائي ڇڏيان.“

امان مرڪندي پڇيو، ”پوءِ ڪجهه رقم فارين ايڪسچينج ۾ هٿ ڪيئه؟“

”ڌوڙ!“ چيم، ”امداد جي آسري ۾ جڏهن کيس ويجهو وڃي  ڏٺم ته هوءَ جارج بش جي زال باربرا نه هئي. اصل ۾ هوءَ مرسڊيز موٽرن ۽ ٽرڪن واري هڪ غريب افغان مهاجر دولت خان جي زال بابرا هئي. هن خالص انساني همدرديءَ جي بنيادن تي  امدادي رقم مان فارين ايڪسچينج  ڏيڻ کان انڪار ڪندي چيو. تون شڪل شبيهه مان افغان مهاجر نٿو لڳين. تون اڇو به نه آهين. رنگ جو ڪارو آهين. تنهن جو نڪ ڪجهه پڪوڙي  جهڙو آهي. پڪ آفريڪا جو آهين. توکي خالص انساني همدرديءَ جي بنيادن تي هتان امداد نه  ملندي. آفريڪا هليو وڃ. نميبيا جي شيدي مهاجرن سان ڏاڍو ٺهي ويندين.“

امان معنيٰ خيز مرڪ سان ڪنڌ لوڏيندي چيو، ”۽ جمعي ڏينهن جمعه بازار ۾ هنداڻي واري وٽ هڪ ٿلهي ڦڦ سان ملندو آهيان!“

”اهو سراسر الزام آهي.“ مون رڙ ڪندي چيو، ”مان وڌيڪ براشت ڪري نه سگهندس. مان بدمعاش جميل جو مٿو ٽوڙي ڇڏيندس. هن ابراهيم گنجي سان ملي پارو جي نظرن ۾ مونکي خوار ڪرڻ لاءِ اهي الزام مڙهيا آهن. پر مان هينئر پارو کي سڀ ڪجهه ٻڌائي ڇڏيندس. سڀڪجهه، ته خوف ۽ هراس ۾ جيئڻ وارو  هڪ شخص ڪيتري قدر سچائيءَ سان محبت ڪري سگهندو آهي. مان پارو کي پنهنجي جوش ۽ چپچاپ محبت جي باري ۾ سڀ ڪجهه ٻڌائي ڇڏيندس.“

”۽ اها پارو ڪير آهي؟“ امان مرڪندي پڇيو.

”پارو!“ مون کان ڇرڪ نڪري ويو.

”ها، پارو.“ امان مرڪندي رهي. پڇيائين، ”ڪير آهي پارو؟“

مون مٿو کنهندي چيو، ”براڊ ڪاسٽنگ هائوس ۾ مونسان ڪم ڪندي آهي. منهنجي ڪليگ آهي.“

امان پيار مان پڇيو، ”توکي ڏاڍي وڻندي آهي؟“

مون جواب نه ڏنو. مون دريءَ کان ٻاهر آسمان ۾ ٻرندڙ سج ڏانهن ڏٺو.

منهنجي ويجهو اچي، مون کي ٻانهن ۾ هٿ وجهندي امان پڇيو، ”تنهنجي شادي ڪرايان پارو سان؟“

”جنهن سان محبت هوندي آهي، تنهن سان شادي ٿي ته سگهندي آهي.“ مون کي پنهنجو لهجو ڀڳل ٽٽل محسوس ٿيو. چيم، ”خبر اٿئي، امان، ته سرت چندر جي ديو داس جي به پارو سان شادي ٿي نه سگهي هئي. پارو جي شادي ٻئي ڪنهن شخص سان ٿي ويئي هئي.“

”پر، چريا!“ امان تعجب وچان چيو، ”تون ديوداس نه آهين.“

”ڄاڻان  ٿو، مان ديوداس نه آهيان.“ پنهنجي وجود ۾ مون خوابن جي روپ ماڙِيءَ کي ڊهندي ڏٺو. چيم، مونکي اها به خبر آهي ته منهنجي نصيب جو ڪاتب سرت چندر نه آهي؛ پر تنهن هوندي به منهنجي شادي پارو سان نه ٿي سگهندي.“

”ڇو  نه ٿي سگهندي؟“ امان منهنجي اندر ۾ ليئو پائيندي چيو، ”ڇو تنهنجي شادي پارو سان نه ٿي سگهندي؟“

مان وڌي وڃي دريءَ وٽ بيٺس. امان کي سندس سوال جو ڪوبه جواب ڏيئي نه سگهيس. هڪ دفعو ٻيهر آسمان جي رڻ ۾ ٻرندڙ سج ڏانهن ڏٺم. ان وقت مونکي ثناءُ الله جي دڪان ٻاهران شيشي جي شوڪيس ۾ بيٺل پيپرميش جي ماڊل ڏاڍو ياد آئي. هن اک ڇنڀڻ بنا لاڳيتو مون ڏانهن ڏٺو هو. هن هميشھ لاءِ مون ڏانهن ڏٺو هو . هوءَ چانهه جو ڪوپ کڻي براڊ ڪاسٽنگ هائوس جي لان ۾ ڪنهن اجنبيءَ سان ويهي ڳالهيون نه ڪندي آهي. هوءَ ڪنهن غير ڏانهن ايڏي پاٻوهه مان نه ڏسندي آهي. هوءَ شيشي جي شوڪيس ۾ بيهي، ماڻهن جي جهنگ ۾ فقط پنهنجي ديوداس ڏانهن ڏسندي رهندي آهي!

ان ڏينهن مان اسلام آباد جي سيڪٽرن ۽ ماڻهن ۽ محبتن کي جدا ڪندڙ رستنتي دور تائين هلندو رهيس. هڪ لاحاصل محبت جي چڀڪي کي دل ۾ محسوس ڪندو رهيس. هڪ گم ٿيل گيت کي ڳوليندو رهيس.