مردانگي
ننڍڙي ڪهاڻي
غفار سومرو
ٻه چار ڏينهن ٿي
ويا ها مينهوڳي سبب گهران نڪرڻ محال ٿي پيو هو. ائين به مان ڪهڙو گهرون ٻاهر نڪرندو
هيس. مينهن ۽ موڪلن جا مزا وٺندي لکڻ پڙھڻ سان گڏ انٽرنيٽ تي سارو وقت ويٺو
موبائيل جي اسڪرين تي آڱوٺو هلائي ساري جڳ جهان جون خبرون چارون ڏسندو ٻڌندو رهندو
هوس.
زيرو پوائنٽ
ننڍڙي ڪهاڻي
غفار سومرو
منهنجي گوڏي تي مٿو
رکي گهڻي دير سمهڻ کان پوءِ ننڊاکيون اکيون کولي پنهنجي گهاٽن ڪارن وارن ۾ ڦرندڙ
منهنجو هٿ هٽائي هوء اٿي ويٺي ۽ پوء منهنجي ڀر مان اٿندي دريء سامهون رکيل ڪرسيء
تي وڃي ويٺي. ڪي پل کليل دريء مان ٻاهر آسمان ۾ چوڏسان اڏامندڙ اڇن ڪارن بادلن کي ڏسندي
رهي ۽ پوء ڪجھ سوچي ڄڻ پڪو فيصلو ڪندي چوڻ لڳي؛ ”مان تو سان شادي نه ٿي ڪري سگهان!“
فوجِيءَ جي گُهگِهي
پنجابي ڪھاڻي
ڪھاڻيڪار: حنيف
باوا
سنڌيڪار:
ننگرچنا
(حنيف باوا
پنجابي ڪھاڻيءَ ۾ پنھنجي منفرد ڏانءَ جي ڪري الڳ سڃاڻپ رکندڙ ڪھاڻيڪار آهي. هُن جون
ڪھاڻيون هڪ پاسي بيانَ جي سولي ۽ سلوڻي هجڻ جي ڪري ته ٻئي پاسي جيون ۾ پيش ايندڙ
عام وارتائن کي چِٽڻ جي ڪري ناماچاري رکن ٿيون. سندس ڪھاڻين ۾ قديم آکاڻين جو رنگ
۽ پڙاڏو به موجود هوندو آهي. حنيف باوا جي ڪھاڻين جو ڳٽڪو “چرخي دي موت” پنجابي
ادبي بورڊ پاران ڇپجي چڪو آهي. هيءَ ڪھاڻي ساڳي اداري پاران “چُونڊ ڪھاڻي” نالي ڪتاب
مان ترجمو ڪئي وئي آهي، جنهن ۾ ۱۹۶۰ع کان ۱۹۸۵ع تائين جون ۳۰ چونڊ ڪھاڻيون ڏنيون ويون آهن. ن. چ)
نياپو
ننڍڙي ڪھاڻي
غفار سومرو
هوءَ ڇوڪري ڪهاڻيون
وڏي شوق سان پڙھندي هئي. ماهوار هزار داستان جو نئون شمارو هميشه سندس سيرانديءَ
کان رکيل هوندو هو.
هوءَ جاڳ ۾ ڪهاڻيون
پڙھندي رهندي ھئي ۽ ننڊ ۾ ڪهاڻيءَ جي هيرو سان محبتن جي سفر تي هوا جي کنڀن تي
سوار هوندي هئي.
ڇانورا پناهون ۽ اُڃ
ننڍڙي ڪهاڻي
غفار سومرو
هوءَ خوبصورت هئي!
گڏ کلمک، زنده دل ۽ ٿورڙي چنچل پُڻ! پنهنجي ديس، ويس، ڌرتيءَ، ثقافت ۽ ٻولي سان
کيس بي انتها پيار هو.
هوءَ ست رنگي ٽھڪ ڏيڻ
جي ماهر ته هئي پر ديس جي مٽي ۽ مسڪين ماروئڙن جي معاملي ۾ بيحد حساس هوندي هئي. سندس
نيڻن جا ڇپر تڏھن ڇلڪي پوندا هئا جڏھن ماروئڙن جهانگيئڙن کي ڪکائين جهوپڙين ۾ اڃ
بک ۽ بيمارين ۾ ورتل ڏسندي هئي.
ديسي دلال
ننڍڙي ڪهاڻي
غفار سومرو
سنڌي جهنڊي ۾ پاتل
سنهڙي بانس جي ڏنڊيء جو سٽڪو ٿيو. هڪ اڌ ڪوپ ٽڙڪي پيو. ٻه چار ڪيتليون فرش تي رڙھنديون
کڙڪنديون ٽيبل ڪرسين هيٺان وڃي ڪريون. ٽھڪندڙ چانھ وارو پتيلو اڌ ٻرندڙ باھ مٿان
هارجي باھ وسائيندو ڏولي ڇاڻي سميت چلهي تان لهي ويو.
"ڪيا
هوا ماڙا! زبردستي ڪيون ڪر رها هي!?" چانھ ڪاڙھيندڙ نوجوان پٺاڻ گيس بند ڪندي
چوڻ لڳو.
محبت ۽ انتقام
فرانسيسي ڪھاڻي
تخليق: موپاسان
ترجمو؛ ننگر چنا
مان هِنَ شھرڙي مان
پندرهن سالن کان غيرحاضر رهيو آهيان. مان پَن ڇَڻ جي مُندَ ۾ پنھنجي دوست سروال جي
ساٿ ۾ شڪار ڪرڻ آيو هيس، جنھن جي حويليءَ کي جرمنن تباھ ڪري ڇڏيو هو.
مون کي هِنَ علائقي
سان ڏاڍو دلي چاھُ آهي، جيئن ڪي ماڻهو چوندا آهن ته مون کي فلاڻو شھرڙو پنھنجي
عظمت جي حوالي سان ڏاڍو وڻندو آهي، ائين ئي جيئن ڪا جڳھه پنھنجي آب هوا جي ڪري
پسند ڪئي ويندي آهي جان وري سھڻي هجڻ جي ڪري...... جيئن ڪو ماڻهو ڪنھن عورت کي ڪنھن
گُڻَ جي ڪري پسند ڪندو آهي پر ڪنھن ٻي عورت کي وري ڪنھن ٻئي گُڻَ جي ڪري چاھَ جي
نظر سان ڏسندو آهي. منھنجي نظر ۾ ڪنھن سان چاھُ هجڻ جي پرک جو پيمانو ته وفا ئي
آهي. مان سمهندي ته انهيءَ جا سپنا ڏسندو ئي آهيان پر واندڪائيءَ جي گهڙين ۾ به اِنَ
بابت سوچيندو رهندو آهيان. مون کي هتان جي مٽيءَ سان بي انت پريم آهي ۽ هتي وهندڙ
ننڍڙي درياءَ سان به ڏاڍو پيار اٿم، جنھن جي ڪَپر تي ويھي ماڻهو مڇيون پڪڙيندا آهن
جان وري سانجهيءَ مھل، جان وري سج اُڀرڻ ويلَ انهيءَ ۾ ٽُٻيون هڻندا آهن.
سنڌي ناول جو ارتقائي
سفر
محبوب سنڌي
سنڌي ٻوليءَ جي
عالمن اهو صاف چٽو چيو آهي ته (ناول) اسان وٽ ترجمي جي روپ ۾ ئي جنم ورتو آهي، جنهن
جي هئيت کان متاثر ٿي هتان جي ليکڪن اصلوڪا ناول لکڻ شروع ڪيا. جي ڏٺو وڃي اسان وٽ
تخليقي ناولن کان وڌيڪ ترجمو ٿيندڙ ناولن جو ڳاڻيٽو وڌيڪ رهيو آهي. ان مان اهو
محسوس ڪري سگهجي ٿو ڊگهي پکڙيل ڦهليل وڏي قصي جي تسلسل کي بحال رکڻ ۾ اسان کي ڏکيائي
لڳي آهي. انهيءَ سبب جي ڪري اسان وٽ آڱرين جي ڳڻپ جيترا چڱا ناول تخليق ٿي سگهيا
آهن. باقي ناولن جا مجموعا ناول نالي کي جيئارڻ ۾ مددگار ثابت ٿيا آهن.
انور ڪليم جو ڪھاڻي-ڪتاب
”بوءِ“
خاصيتون ۽ خاميون - تجزيو
۽ تنقيد
خليق ٻگهيو
ڪھاڻي سرجڻ وارو
ھيءُ دَور جتي انيڪ مُوضوعن جو داعي آھي، اتي نظرياتي روشنيءَ کي پڻ جَهڪو ڪندڙ
دَور ثابت ٿيو آھي. انھيءَ ڪري ڪھاڻي سرجڻ يا تخليق ڪرڻ وارو ھيءُ دَور فڪري
رھنمائيءَ جي پاڇي کان محروم آھي. پر سماج جو درد ھاڻي ڪھاڻين جي وجود ۾ بينام
محسنيءَ جي باوجود پاڻ پسائي رھيو آھي. اھڙي بي پيري دردَ جي ڪَٿا ۽ سماج جي پستين
۾ جيئدان ڳولڻ واري چنتا انور ڪليم جي ڪھاڻين ۾ به آھي. توڙي جو سندس ڪھاڻين ۾ ڪا
مخصوص واضح نظرياتي روشني نه آھي، جھڙي روشني ترقي پسند دَور ۾ ھوندي ھئي. پر سندس
ڪھاڻيون زندگيءَ جي ادراڪ ۽ خوابن جون امين آھن. انور جون ڪھاڻيون پڙھندي ائين
محسوس ٿئي ٿو ته هُو مصنوعي سَطح جو ڪھاڻيڪار نه آھي. پر هُو فطرتي طور تي ڪھاڻي-کڻت
ذھن يا ڪھاڻيءَ جي بيانيي وارو ليکڪ آھي. منھنجي خيال ۾ ڪھاڻي سندس ذھن کي تسلي
بخشي ٿي ۽ سندس اندر جي نگاھ سماجَ جي ھر رخ ۾ ڪا نه ڪا ڪھاڻي پَسي وٺي ٿي. لقاءَ
کي پيش ڪرڻ جو ھُن وٽ ڏانءُ آھي. ھُن وٽ ڪھاڻيءَ جي شوق پٺيان ”آکاڻي کڻت“ جو
لاشعور موجود آھي، جنھن کي بنياد بڻائي هُو جديد ڪھاڻيءَ جي تخليقي سفر تائين پھتو
آھي. انڪري سندس ڪھاڻين ۾ روايت جي خوشبوءِ آھي. انور ڪليم جي تخليقن جي اتهاس ۾
لوڪ ادب نما تاثير ۽ موجوده دَور جي سماجي ڪردارن جو ادراڪ آھي. ڪھاڻي-ڪتاب ”بوءِ“
سندس اھڙي تخليقي ورتاءُ جو گواھ آھي ۽ اُھو تخليقي ورتاءُ انتقاد جي عمل ۾ نظر
انداز ڪرڻ جھڙو نه آھي. ٻه ھزار ايڪيھ ۾ ”مُرڪ پبليڪيشن“ (ڪراچي) پاران شايع ٿيندڙ،
سندس ھيءُ بنا مھاڳ وارو ڪھاڻي-ڪتاب ھڪ سَئو سترھن صفحن تي مشتمل آھي. بئڪ پيج
عبدالرافع شيخ ۽ پبلشر (مرتضيٰ لغاريءَ) جي لکيل نوٽ کان سواءِ، ڪتاب ۾ ليکڪ جو
پنھنجي پاران ڏنل نڪته نظر-بعنوان ”بي ذائقي ڪھاڻيءَ جي صدي“ پڻ ڏنل آھي. ايڪيھ
مختصر ڪھاڻين ۽ يارھن مختصر ترين ڪھاڻين تي پڙاءُ ڪندڙ، ھِن ڪتاب جي ارپنا ”گهر جي
چُلهه ٻاريندي دُونهين سان جهيڙيندڙ عورتن جي نانءِ“ ڪئي وئي آھي. پيپر جي سادگيءَ
باوجود، ھيءُ ڪتابُ پنھنجي ڏيک ويک ۾ پيارو لڳي ٿو. ڪتاب بابت اُھا شروعاتي ڄاڻ ھڪ
باشعور تخليقڪار/ ناقد کي شعوري توڙي لاشعوري طور ڪيترا ئي گَس پنڌ ڏِئي ٿي.
ڪرسي جي بک ۾ ڀٽڪيل
نوجوان طبقو
”سستي ٽيبل مهانگي ڪرسي“ ناول جو تنقيدي اڀياس
هوش محمد ڀٽي
ڪي سال اڳ سارتر
ادب جي اهميت کان ئي انڪار ڪيو هو ۽ چيائين: ”مون ٻارن کي بک وگهي مرندي ڏٺو آهي؛ ڪوئي
ناول ڪنهن مرڻينگ ٻار سان توري نه ٿو سگهجي. ٻار وارو پڙ هميشه ڀاري رهندو. “
ان تي نقاد ڪلاڊي
سائمن Claude Simonبي صبريءَ سان چيو هو، ”لاش ۽ ڪتاب ڪڏهن ساڳيءَ تارازيءَ ۾ توريا ويا آهن ڇا؟
آخر لکجي ڇا لاءِ؟ شايع ڪجي ڇا لاءِ؟“
ان تي شيخ اياز چيو
آهي ته ”مان ڀانيان ٿو ته سارتري ۽ سائمن ٻئي غلط هئا. ناول به ان محاذ جو حصو ٿي
سگهي ٿو، جو ٻارجي بک وگهي موت جي خلاف ٺاهيو ويو هجي.“
اعزازي ڪاپي
ننڍڙي ڪهاڻي
ڪليم ٻُٽ
اف ايڏيون اعزازي ڪاپيون.
. . !
گهر ۾ پير رکڻ جي
جاء نه آھي!
۽ هي ماڻهو
وري روز هڪ اعزازي ڪاپي موڪليو ڇڏين.
هي ماڻهو ڪيترا نه
واندا آھن جو روز ڪتاب ڇپرايو ويهو رهن!
اصغر گُگو - سنڌي ڪهاڻي
جي ڪائنات جو ستارو
منظور ڪلهوڙو
”هن اڌ سڙيل
سگريٽ جهڙي ماڻھو کي پهريون ڀيرو حيدرآباد جي اولڊ مارڪيٽ جي هڪ ويران گهٽيءَ ۾ ڏٺو
هئم.“
سنڌ جي نوجوان ڪهاڻيڪار
اصغر گُگي جي ڪهاڻي ”سگريٽ دکائڻ کانپوءِ“، جيڪا هن جي ڪهاڻين جي مجموعي ”آڱريون
هن جو نالو اُڻين ٿيون“ ۾ ٻين ۱۴ ڪهاڻين سان شامل آهي.
خليق ٻگهيو جي ڪتاب
”جديد سنڌي ڪهاڻي: تجزياتي تنقيدي جائزو“ جي تفصيلي اپٽار
رياض ابڙو
تنقيد هڪ پاسائين
ضرور ٿيندي آ، يا ڪيل تعميري تنقيد تي تبصراتي، تجزياتي يا ڊفينسوِ ٿي منهن به ڏئي
سگهجي ٿو جنهن ۾ انڪائونٽرنگ جو خدشو به هوندو آ، ان ڪري زبردست تنقيدن مان رائيٽر
کي اهو به اڻڄاتل ڊڄ ۽ اونو هوندو آهي ته ڪٿي ان جي تخليق ۽ ادبي پورهيو ضايع نه ٿي
وڃي ڪٿي ان جي سرجيل ڪهاڻي ڊسٽ بن ۾ نه هلي وڃي ۽ پڙهندڙ يا وري اها ڳالھ ٻڌندڙ يا
سربستي ڳالھ ڪندڙ ڏاهو ڪٿي نَڪُ گھنجائي اهو ڪتاب يا ڪهاڻي يا تخليق ڪنهن پاسي تي
اڇلائي نه ڇڏي ته پوءِ ليکاري جو پورهيو ئي پاڻي ۾، پر ڪجھ تعميري تنقيدون عالم آشڪار
به ٿينديون آهن يا سيني سان لائي به سگهجن ٿيون جن تنقيدن ۾ ڪرٽيڪل ڊووشن، اُنس يا
سچائي به ٿيندي آ، جن جي پڙهڻ سان لڳندو آهي ته تنقيدنگار ٽائيم ضايع ناهي ڪيو يا
ان تنقيد ڪري وقت ناهي ٽپايو پر تنقيدنگار جس لهڻي جنهن محنت سان تخليقن تي لَهي
گُڏيو آ، معني دل سان محنت ڪري شين جي اُڊيڙ ڪئي اٿائين يا وري ٽاڪا ٽُڪا هڻي سبڻ
جي ڪوشش ڪئي اٿائين جنهن ۾ تخليقڪار به ان ڳالھ کي مَن ۽ عَن تسليم ٿو ڪري ته هن
تنقيدنگار سندس جي تخليقن تي والينٽيئرلي تبصرا ڪيا آهن يا کڻي ڪجھ يا گھڻي ڀاڱي
تخليقن جي سڀني زاوين ۽ ڊائنامڪس تي ڳالهايو به اٿائين ۽ تنقيدنگار جي اهڙي سيبتي
صلاح سان سمهت ٿي سگهجي ٿو.
جنريشن گيپ
پنجابي ڪھاڻي
ليکڪ: اعجاز
پنجابيءَ مان
ترجمو: ننگر چنا
اَسُرَ ويلَ
_ ڪيڏو چيو اَٿمانءِ، نه ڪر ... ائين نڀاءُ نه ٿيندو.
ٿورو سوچي سمجهي پيرُ کَڻُ. مجال آهي جو... هِنَ تي ڪو تِرَ جيترو به اَثر ٿيو
هجي. ڀوڳِ ... هاڻ پاڻ ئي سڀ ڪجهه ڀوڳِ. ٻئي هَٿَ جوڙينسِ جان پيرين پَوينسِ. هاڻ
ته توکي پاڻ ئي مُنھُن ڏيڻو پوندو.
_ اِهو ڇاهي، جيڪو گند بَلا اَچئي ٿو سو بَڪندو ٿو
وڃين. ڪڏهن مامري جي ڳنڀيرتا کي به سمجهڻ جي ڪندو ڪر. اَلائي ڪھڙي مُنھَن سان ٿو
چوين، اسان تنھنجي ڪابه سھائتا نه ٿا ڪري سگهون. اسان جي ڌيءَ آهي .... اسان هِنَ
کي ڄَڻيو، تاتيو پاليو، پڙهايو لکايو آهي. جي اسان هِنَ جي خوشي غمي ۾ هِنَ جو ساٿ
نه ڏينداسين ته ٻيو ڪير ڏيندس؟
ناول ”مس ڪال“ جو جائزو
ڪليم ٻُٽ
سنڌي ۾ افسانوي ادب
پڙهندڙن لا
اها وڏي ۾ وڏي خوشخبري آهي ته گذريل ويهارو کن سالن کان ناول جي صنف تي تيزي سان ڪم
ٿي رهيو آهي. عام طور تي چيو ويندو آهي ته جيڪڏهن اوهان کي ڪنهن به قوم جو مزاج
سمجهڻو آهي ته ان جا ناول پڙهو. نه رڳو اهو پر ناول پنهنجي اندر ايتري ته وسعت رکي
ٿو جو اهو هڪ نيئن دنيا کي به جنم ڏئي ويندو آهي. هڪ اهڙي دنيا جيڪا اسان جي دنيا
جهڙي هوندي به اسان جي دنيا نه هوندي آهي. پر ان هوندي به ناول اسان کي اسان جي
دنيا جي سماجي بيهڪ ۽ ان جي ڍانچي کان روشناس ڪرائي ويندو آهي.
ڪهاڻيڪارن لاءِ خاص راءِ
دوستن جي فرمائش تي
نواب مھدي لغاري
اڄ فقط ڪهاڻيڪارن ۽
ڊراما رائيٽرن لاء ڪجھ تجويزون لکڻ چاهيندس. جيڪي مهربان دوست چاهين پاڻ وٽ لکي
رکن. ان قابل ته ناهيان پر هن وقت سڀني کان پراڻو آھيان. ان ڪري ٿورو گهڻو جيڪي ڪجھ
سوچان سمجھان ٿو سو خدمت ۾ عرض رکان ٿو. انتظار ڪندا. ٿوري مهلت ڏيندا ته نيرن ڪري
وٺان ۽ دوائون کائي وٺان. الله پاڪ خوش رکندئو. آمين.
هڪ افساني جو ڪينواس؛
تمام وسيع هوندو آ. ڪنهن منظر، ڪنهن عام يا عجيب وغريب يا پر اسرار واقعي متعلق. ڪنهن
تجربي، ڪنھن ملاقات، ڪنهن ڳالھ ٻولھ يا گفتگو، ڪنهن خيالي صورت گري Fantasy مطلب ڪهڙي شيءِ
ناهي جنهن کي لکي ڪو نه ٿو سگهجي؟؟. هن جي ڪينواس ۾ حقيقت پسندي، رومانيت، جنگ
وجدل، حب الوطني، علامت پسندي، وجوديت تي مبني ڪهاڻيون. .......
چوٽيھون در جو مختصر اڀياس
مير
سردار چنڙ
”چوٽيهون در“ نسيم کرل جي شاھڪار ڪھاڻي آھي جنهن ۾ پوليس جي ڪارڪردگي
۽ فرض شناسي تي روشني وڌل آھي. ھي ڪھاڻي اسان جي پوليس جي فرض شناسي ۾ ڪوتاھين جي ڀرپور
عڪاسي ڪري ٿي ھن ڪھاڻي جو مرڪزي ڪردار ھڪ مسڪين ننڍڙو ايريگيشن ملازم آھي سکر پيل
جي ۶۶ دروازن تان پاڻي ماپيندڙ آھي. ان گيچ ريڊر جو نالو غلام محمد ولد نور محمد
آھي ھي ويچارو صبوح سوير ڏسي ٿو ته سکر بيراج تي در نمبر ۳۴ تي ھڪ عورت جو لاش لٽڪي
رھيو آھي تنهن تي ھي انسانيت جو احساس کائيندي تر جي پوليس اسٽيشن تي اطلاع ڏيارڻ
وڃي ٿو.
