پنجوءَ جي عيد - مٺل جسڪاڻي

پنجوءَ جي عيد

مٺل جسڪاڻي

پنجوءَ سان پراڻا واسطا اٿم. سدائين پاڻ ئي اچي مٿي ۾ لڳندو اٿم. ڪلهه مليو، چئي: ”عيد لاءِ ورتل ڪپڙن جي سلائي جا پئسا درزي کي ڏئي، ڪپڙن جي ٿيلهي کڻي، دڪان مان نڪري روانو پئي ٿيس، ته دروازي تي بيهي درزي وڏي اخلاق سان آهستگي ۾ چيو: سائين دل ۾ نه ڪجو، اوهان جا ڪپڙا، ڀل ۾ پنجوءَ پهلوان جي ماپ تي سبي ڇڏيا اٿم.“ منھن ۾ سونڊ وجھي ڏٺومانس ته اڳتي چوڻ لڳو؛ ”پنجو! اهو تو وارو نالي ڀائي! جنهن زندگيءَ ۾ هڪ به ملهه نه ماري آ! سڏائي وري پهلوان ٿو! ان پنجوءَ جي ماپ تي تنهنجا ڪپڙا سبي ڇڏيا اٿم. اڃا به پئي چيائين؛ اوهان جو خير آهي، مڙئي ٿورا خلاصا بيهندا! باقي رهيو پنجو پهلوان! اهو عيد پراڻن ڪپڙن ۾ گذاري. پوءِ ڀلي پيو مون کي ڳوليندو وتي! آئون هتان لڏيو پيو وڃان! گهر ناٺي ٿيڻ جي شرط تي مائي ملي اٿم! ساهرن ۾ رهندس. دڪان به اتي کوليندس.“

ڪير ٿو ڪنھن لاءِ مري- آدرش

ڪير ٿو ڪنھن لاءِ مري

هندوستان جي راجا جي ڪهاڻي

آدرش

هندوستان تي هڪ راجا راڄ ڪندو هو. هن جو نالو ”ڀرتري هري“ هو. هو هڪ سخي، ديا وان ۽ هڏڏوکي مڙس هو.

راجا جي وني ڏاڍي سهڻي هوندي هئي. اهڙي ڄڻ وڄ هجي. راجا هن جو بدن ڏسي ٺرندو هو. راڻيءَ جو بدن به نرم ۽ گرم هوندو هو. ڀرتري هري هن ڏانهن پيو نهاريندو رهندو هو ۽ ڍاپندو ئي نه هو. هن جي اندر جي اُڃ نه لهندي هئي.

ٻه-وڙھائو چغل خور- آدرش

ٻه-وڙھائو چغل خور

پنجاب جي لوڪ ڪهاڻي

آدرش

پراڻي زماني جي ڳالهه آهي ته هڪ ڳوٺ ۾ هڪ چغلخور رهندو هو. هن کي چغلي هڻڻ کانسواءِ آرام ئي نه ايندو هو. ان عادت کي ڇڏڻ جا هن گهڻا ئي حيلا هَلايا پر نه ڇڏي سگهيو. ان عادت ڪري هن کي چڱي ڀلي نوڪريءَ مان ڌڪا ڏئي ڪڍيو ويو. هن جيڪا ٿوري گهڻي جيڪا موڙي بچائي رکي هئي سا به کائي کپائي ويو ته بک مرڻ لڳو. هن گهڻن کي ايلاز منٿون ڪيون کيس نوڪريءَ تي بيهاريو وڃي، پر هن جي افعالن ڪري هر هنڌان کُتو جواب مليس. هن پوءِ ڳوٺ ڇڏڻ جو فيصلو ڪيو.

مايا پراڇت - منظور ڪلھوڙو

مايا پراڇت

منظور ڪلھوڙو

“بابا اچي ويو....، با با اچي ويو. با با....”

ٻيو درجو پڙهندڙ ننڍڙو شيراز، پنهنجي والد کي ڏسندي گهر جي اڱڻ ۾ خوشيءَ وچان رڙيون ڪندي، نچندي ڪڏندي، اچي کيس ٽنگن ۾ ڀاڪر پائي چنبڙي پيو. شيراز جي رڙين تي سڀئي گهر ڀاتي ڪمرن، ورانڊي ۽ مٿين فلور کان هيٺ لهي اڱڻ ۾ اچي لعل ڏني سان ڀاڪر پائي لڙڪ هاري ويٺا.

ڇوڏو -نجم عباسي

ڇوڏو

ڪهاڻي

نجم عباسي

ڳوٺ جي ويجهو پهچي چڪو هوس. سج پهاڙن پٺيان غائب ٿي ويو هو. مان ٿڪل ٽٽل، مٿي تي ڪتابن جي بُجڪي، ڪانچ جا ور مٿي کنيل، جُتي ۽ گوڏن تائين ڄنگهون ڌڌڙ سان ڀريل، گهر جلدي پهچڻ لاءِ تڪڙا تڪڙا قدم ڀريندو ٿي آيس. اوچتو ياد اچي ويم ته پوڙهيءَ عارب-ماءُ جي شيءِ اڄ به وسري ويئي آهي. ڏاڍو ارمان ٿيم. ارمان ان ڪري ٿيم، جو هن وٽان چوکي خرچي ملڻي هئي.

سڃاڻپ جي ڳولا ۾ سرگردان ڪردارن جو ليکڪ - امر لغاري

سڃاڻپ جي ڳولا ۾ سرگردان ڪردارن جو ليکڪ

امر لغاري

وي ايس نائيپال کي اڪيلائي، جلاوطني ۽ سڃاڻپ جي ڳولا ۾ ڀٽڪندڙ ڪردارن جو ليکڪ پڻ سڏيو وڃي ٿو. اڄ جي ذڪر ۾ ڪجھه ڳالهيون پاڻ هن جي اهڙن موضوعن بابت ڪنداسين. شروعات ڪريون ٿا هن جي نوبيل انعام واري تقرير ۾ ڪيل ان انڪشاف سان، جنهن ۾ هن چيو هو ته فرانسيسي ناول نگار مارسل پرائوسٽ جيئن هو به وجدان تي ڀروسو ڪري لکندو رهيو آهي. سندس ئي لفظ آهن ته:

درٻاري معزز - امر لغاري

درٻاري معزز

امر لغاري

محمد روحل خان جو نالو پڻس وڏي چاهه سان روحل رکيو هو. هو وڏو ٿي ڪميشن امتحان پاس ڪري جڏهن ڊپٽي ڪمشنر بنيو ته ڊيوٽي تي چڙهڻ واري پهرئين ڏينهن جن ملاقاتين جي وٽس لسٽ وئي تن ۾ هن جي سپريٽينڊنٽ مرزا حسن خان جو نالو به شامل هو. مرزا حسن خان روحل کي مشورو ڏنو ته جيئن ته هن جو نالو فقط هڪ لفظ تي مشتمل آهي، انڪري ضلعي جي وڏي ڪاموري طور اهو لازمي آهي ته نالي جي اڳيان پٺيان ڪجھه نه ڪجھه ضرور لڳائڻو پوندو، نه ته نالي واري لفظ جي اڪيلائي سبب سندس عهدي جي بي ادبي ٿيندي، ۽ نالو اچارڻ ۾ وزني ۽ رعبدار نه لڳندو.

ظالم بادشاھ

ظالم بادشاهه

ٻالڪ ڪهاڻي

هڪڙو بادشاهه شڪار تي پئي ويو. ته واٽ تي هڪ ويران شهر ڏٺائين. ان ۾ ڪي وڻ بيٺا هئا، جن ۾ چٻرن جو جهيڙو لڳو پيو هو. بادشاهه چرچو ڪري وزير کان پڇيو ته؛ ”وزير، اهي چٻرا ڇا پيا چون؟“

چار حڪيم

چار حڪيم

ٻالڪ ڪهاڻي

ڳالهه ٿا ڪن ته ڪنهن ملڪ ۾ هڪ وڏو حڪيم رهندو هو. هوُ غريبن جو علاج مفت ۾ ڪندو هو. انهيءَ ڪري سڀئي ماڻهو کيس گهڻو پيار ڪندا هئا.

هڪ دفعي اهو حڪيم اهڙو اچي بيمار ٿيو جو ماڻهن کي پڪ ٿي وئي ته هاڻ نه بچندو. ننڍا وڏا، ٻار ٻچا، پوڙها پڪا سڀئي هن جي کٽ کي وڪوڙي ويا. هنن جي اکين مان ڳوڙها وهي رهيا هئا. اوچتو حڪيم اکيون کوليون ۽ سڀني ڏانهن نهاري چوڻ لڳو ته اوهان ڇو ٿا رويو؟

ڪکن ۾ ڪو نه ايندو - مٺل جسڪاڻي

ڪکن ۾ ڪو نه ايندو

مختصر ڪهاڻي

مٺل جسڪاڻي

جيتوڻيڪ عيد جي رات هئي، پر ايتري دير ٿي چڪي هئي، جو سڄو ڳوٺ عام معمول وانگر اوندھ ۾ ٻُڏل هو. گهر ۾ ٻيا ته سڀ ڀاتي سمهي رهيا هئا، صرف پوڙهي جاڳي پئي. ان ڪري ٿوري روشني هئي.

پوڙهي پُٽن ۽ ڌيئرن جي ڪا ڳالھ نہ مڃي، مُڙس جو دليل به رد ڪري ڇڏيائين ۽ در ۾ اکيون وجهيو جاڳي پئي.

آڌيءَ وارو پهر به گذري چڪو هو، پر پوڙهيءَ کي اڃا آسرو هو.

دوش بدوش، خانه بدوش - منظور ڪوھيار

دوش بدوش، خانه بدوش

(Writer`s Café at Hyderabad Sindh)

منظور ڪوھيار

ملان، مڇي کائڻ کانپوءِ، ڏٺو ته مست اڃا خيالي پلائن پچائڻ ۾ مصروف آهي، ته هن سوچيو ته مست جو خيال مٽ ڪجي. ائين نه ٿئي ته وري مڇي پلاءَ واري خيال تي نه موٽي اچي ۽ گھپي ڪري. سو هڪدم پڇيائينس؛ ”مستانڙا خانه بدوشن جو ديرو ڏٺو ٿي؟“

مستانڙي ڳٽڪ ڪندي، نهڪر ۾ ڪنڌ ڌوڻيو. ملان سٿر ڪٽيندي وراڻيو؛ ”ابؤل! تون ته صفا ڪو درويش آن. حيدرآباد ۾ هُل لڳا پيا آهن. پرنٽ، اليڪٽرانڪ ۽ سوشل ميڊيا تي بلي! بلي! لڳي پئي آ. تو کي ڪا خبر ئي ڪونهي؟!“

اجورو - رام جوهراڻي

اجورو

رام جوهراڻي

ممبئي مهانگر جي پاسي واري هڪ بستيءَ ۾ سيٺ نارائڻداس رهندو هئو، جنهن جو ممبئيءَ ۾ ڏاڍو سٺو بزنس هلندڙ هئو. نارائڻ داس نيڪ انسان هئو ۽ پنهنجي فطرت موجب هر ضرورتمند جي وقت آهر مدد ڪندو رهندو هئو. پر ڀلائيءَ جا ڪاريه ڪندي، سيٺ کي پنهنجي نالي جي به هوندي هئي ۽ جتي به ڪجهه مالي مدد ڪندو هئو ته اُتان موٽ جي تمنا ضرور رکندو هئو. ڪنهن اسڪول تي پنهنجو نالو لکارائيندو، ڪنهن اسپتال جي روم تي پنهنجي نالي جو پٿر لڳارائيندو ۽ ڪنهن فنڪشن ۾ ويندو ته مکيه مهمان ۽ مهمان خصوصي ٿيندي هار ۽ مالهائون پائيندي بيحد تسڪين ماڻيندو هئو.

حواسن جي سرحد کان اڳتي - مختيار جاگيراڻي

حواسن جي سرحد کان اڳتي

مختيار جاگيراڻي

ڏينهن جا يارنهن ٿيا هئا. گرمي، سخت گرمي، ڌرتي ٽامو لڳي پئي هئي، صفا ڪانءَ جي اک پئي نڪتي.

شايد اهو سڀ ڪجهه ان وڻ، گھاٽي وڻ جي وڃڻ ڪري ٿيو هو. ها بلڪل ڌرتيءَ تان وڻ جو وڃڻ ئي ان ڪري هوندو آهي ته جئين الميا جنم وٺن.

وڻ جو وڃڻ المين جي نشاندهي ڪندو آهي.

مڇي ۽ پلاءُ - منظور ڪوھيار

مڇي ۽ پلاءُ

منظور ڪوھيار

هڪڙو هيو ملان ۽ ٻيو هيو مستانڙو. ٻنهي جي پاڻ ۾ دوستي ٿي وئي. توهان جي ذهن ۾ اهو ضرور آيو هوندو، ته جيئن باھ ۽ پاڻيءَ جي دوستي نه ٿي ٿي سگھي؛ تيئن ملان ۽ مستانڙي جي دوستي به ممڪن ناهي. پر ناممڪن کي ممڪن ڪرڻ، رب جي ذات جو ڪم آهي، توهان جو ناهي.

هڪ ڏينهن ملان چيو مستانڙي کي ته: ”اڙي حالَ مست! سڄو ڏينهن ويٺو ٿو فيس بوڪ تي مستيون ڪرين. ڪو گھم ڦر، ڪو دنيا جھان ڏس.“

چيخ - ڌيريندر اَسٿانا

چيخ

ڪھاڻي

ڌيريندر اَسٿانا/ديوناگراڻي

گهري اونداهيءَ ۾ ڊپ جيان چمڪندڙ اهو پل هئو، جڏهن ٻڌايو ويو ته؛ ڪُني گهر مان هليو ويو آهي.

هليو ويو آهي؟

ڪيڏانهن هليو ويو آهي؟

هليو ڪيئن ويو؟

ڀلا ڪُني گهر مان ڪيئن ٿو وڃي سگهي؟

سوال هئا جي مونکي چئني پاسن کان گهيري رهيا هئا ۽ مان انهن کان بچڻ جي واٽ ڳولهڻ لاءِ ڪڏهن زال جو چهرو ڏسڻ لڳندو هوس، ڪڏهن ماءُ جو، ڪڏهن پنهنجي پٽ جو ۽ ڪڏهن ديپڪ جو، جو اڃا تائين ڪم تان  واپس ڪين موٽيو هو.

عطائي مٺل - جسڪاڻي

عطائي

مٺل جسڪاڻي

ڪمدار ڪرو جا ڪنهن ڪن ڪونه ڀريا هئا، پر هو واندڪائي ۾ هوٽل تي ويهي، خانگي ٽي وي چينل تان جيڪي خبرون ۽ گفتگو وارا پروگرام ڏسندو ۽ ٻڌنڌو هو، انهن جي ڪري ئي سندس ذهن ۾ آيو، سو وڏيري وڌل خان کي صلاح ڏنائين، ته ”ملڪ جو ماحول مٽيل پيو لڳي. ٿي سگهي ٿو ويجهڙائي ۾ مقامي چونڊون (بلدياتي اليڪشن) ٿين. اڄ ڪلهه ماڻهن جو ڌيان پڙهيل لکيل اميدوارن ڏانهن ويندو آهي. ان ڪري اهو نه سوچيو ته ڪو اوهان مون وانگر آُڱوٺي ڇاپ آهيو. سٺي صلاح وٺو ته حڪيم کان رڳو معجون وٺو، ياري رکو ڪنهن ڊاڪٽر سان ۽ پوءِ ڪڏهن ڊاڪٽر جي دعوت ڪريو، جنهن ۾ کيس چئو، ته جيڪي سندس دوست ڊاڪٽر هجن، لکيا پڙهيا هجن، انهن کي وٺيو اچي، ڪچهري به ڪجي، ماني به کائجي“.

هاف فِرائي - سجاد مهر

هاف فِرائي

ڪهاڻي

سجاد مهر

پيٽ ۾ بک جا چَڪَ، پيروءَ کي ڪو پهريون ڀيرو ڪو نه پيا ها، پر اهو ته هاڻي روز جو معمول هو. ڪيترو عرصو ڪمائي نه سگهڻ ۽ ويهي کائڻ کانپوءِ جڏهن گهر جا ٽپڙ ٽاڙي کُٽا ها ته ارشاد جا هَڏَ به تڏهن حرام ٿيا ها. گَهر ۾ ڪينَ هُجڻ ڪري وَري، بُکَ ۽ ڏُکَ به  مهمان ٿي اچي گهر ۾ ٽِڪيا هيس. حالتن اهڙو ته سوڙهو ڪيو هُيُن، جو ٿڻن تي پيل ٻن سالن جو معصوم پيرو کير نه ملڻ ڪري روئي روئي صفا غش ٿي پوندو هو. ماءُ جا آنڊا هُوءَ وَس ويندي ڪو نه گهٽائيندي هُئي پِن سنِ تي پيروءَ جي مڙئي پورت ڪندي هُئي، گهر ۾ جي ڪينَ هُجي ته اهڙي حالت ۾ هڪ اُبهم جي پالنا ڏاڍي ڏکي ٿي پئي ٿي.

کٿو - اڪبر لغاري

کٿو

اڪبر لغاري

خبرون مڙئي خير. آئون تعلقي هالا جي هڪ ننڍڙي ڳوٺ ۾ ايامن کان رهندو آهيان. هيءُ ڳوٺ درياه بادشاھ جي کاٻين ڀر آهي. اباڻو ڌنڌو يعني مال چاريندو آهيان. ماهيي مال جا مڙئي ٻه ٽي ڪن آهن. ٻيو ڀاءُ اٿم جيڪو رئيس جو سرڙيو هاري آهي. گھر ۾ اناج هو آڻيندو آهي، کير پاڻي منهنجو. لسي پيو ٻچڙا پالي ويٺا هئاسون.

نسيم کرل جو ادبي قد-ڪاٺ - تاج جويو

نسيم کرل جو ادبي قد-ڪاٺ

تاج جويو

آءٌ نٿو ڀُلجان ته مون ۱۹۷۸ع ۾، ايم اي سنڌيءَ جي امتحانَ ۾ جن ٻن ڪهاڻيڪارن تي مختصر نوٽ لکيا هئا، سي هئا: امر جليل ۽ نسيم کرل. مون کي ادب پڙهڻ جي چَسُ ته چوٿين درجي سنڌيءَ (۱۹۶۴ع) کان ئي هئي ۽ ڇهين درجي (۱۹۶۶ع) ۾ شاعري به شروع ڪري ڏني هئم؛ پر اٺين ڪلاس (۱۹۶۸ع) کان اِئين چئي سگهان ٿو ته مون کي ادبي سمجهه ۽ ساهتڪ شعور حاصل ٿي چڪو هو، ڇو ته ۱۹۶۹ع ۾، منهنجي شاعريءَ جي اُستادَ، سائين راشد مورائيءَ، مون کي خط لکي ڄڻ ته اِهو سرٽيفڪيٽ ڏئي ڇڏيو هو ته منهنجي شاعريءَ ۾ هاڻي درستگيءَ جي ضرورت نه آهي؛ ڇو ته آءٌ پختو شاعر ٿي ويو آهيان. اِئين ۱۹۷۸ع تائين پهچندي، منهنجي ادبي بالغپڻي کي ڏهه سال ٿي چڪا هئا.

اوسيئڙو اشتياق انصاري

اوسيئڙو

اشتياق انصاري

"امان! درياهه ته صفا ڦاٽي ٿو ڦاٽي! پاڻي اچي موسي واري مياڻ سان لڳو آهي، رات ته اسان جي ڳوٺ جون ڀر واريون ڀڪون به ڪيري ڇڏيون اٿائين. لڳي ٿو ته هيل وري ڪچو ڇڏي، بند تي هلڻو پوندو."

دلبر درياهه تان تڙ ڪري موٽڻ بعد آلو انگوڇو لوڙهي تي وڇائيندي چيو.

"ابا! درياهه باشا آهي، باشا سان ڪهڙو مهاڏو ڏبو. پڻهين به چئي پيو ته هيل پاڻي ته نسوري قيامت ٿي اچي. وريل وارا ته ٽپڙ ٽاڙي کڻي ڳوٺ ڇڏي ويا. پنهنجا گهرڙا وري به پوٺي تي آهن، ڏسئون!"

چار ايڪڙ ٻني - شيخ اياز

چار ايڪڙ ٻني

شيخ اياز

رات جو پويون پهر هو. ڪڪڙن دس ٿي هنيا، اُڀ تي ڦڪي چانڊوڪي ائين ٿي لڳي ڄڻ خدا زمين تي نهاري مرڪي رهيو آهي. ساري ڪائنات تي خاموشي وسي رهي هئي. انسان ۽ ان جا هل هنگاما سانت جي گود ۾ ستا پيا هئا. قرآن ۾ انسان کي اشرف به چيو ويو آهي ته ظالم ۽ جاهل به. شايد رات جي وقت انسان اشرف آهي ۽ ڏينهن جي وقت ظالم ۽ جاهل. ڏينهن جي وقت هن جا جھيڙا ۽ جھڳڙا، ساڙ وير، غم غصو ۽ ڇڪتاڻ ڏسبي ته هن جي فطرت کان نفرت اچي ويندي. پر رات جي وقت جڏهن هو ننڊ ۾ الوٽ هوندو آهي ۽ چانڊوڪي سندس منهن کي چمندي آهي تڏهن هن تي پيار اچي ويندو آهي ته هي اهو آهي جنهنجي محنت خدا جي اڻ گھڙيل دنيا کي گھڙيو ۽ ٺاهيو آهي، جنهن هوا، باهه ۽ پاڻي کي مٺ ۾ آندو آهي ۽ هاڻي هڏ هڻي، کنبڙاٽيون کوهي، سانت جي گود ۾ ستو پيو آهي. جنهن قدرت سان هو ڏينهن جو وڙهندو آهي، سا کيس لوليون ڏئي رهي آهي.

ترقي پسند مٺل جسڪاڻي

ترقي پسند

مٺل جسڪاڻي

هُو پاڻ کي پنھنجي تَر ۾ لکيل پڙهيل ترقي پسند چورائين ٿا. ڇو ته الاڻو فلاڻو عملدار سندن خاندان جو هو. وڏي مان مرتبي سان رهيا، نالو ڪمايائون…

هي انهن ماڻهن جو پونئير آهن، جن جي ڏيهان ڏيهه تعريف ٿئي ٿي، پر پاڻ…

اڇُوت مٺل جسڪاڻي

اڇُوت

مٺل جسڪاڻي

مُنهن تي ٿوٿر ۽ ساڄي اک جي هيٺان رتائين ليڪ، لڳل ڌڪ جي شدت سان گڏ اهو به محسوس ڪرايو ته؛ ڪنهن سان وڙهي آيو آهي!؟…

پُڇڻ تي ٻڌايائين ته؛ ”رات شاديءَ جي دعوت ۾ هڪ نوجوان، جنهن جون اکيون ڳاڙهيون ۽ وات ۾ ڌپ سميت گڦ به هئي، تنهن رعب ۽ دٻدٻي سان پڇيو؛ ”ڪير آهين؟ مون ذات ٻڌائيمانس ته هن نفرت واري انداز ۾ گار ڏني. مون مُڙڻ جي ڪئي، پر هو نه مُڙيو، ڌڪ هڻي ڪڍيائين“…

ڊاڪٽر صاحب! تنهنجي وڏي مهرباني! - منصور

ڊاڪٽر صاحب! تنهنجي وڏي مهرباني!

منصور

ماستر وارو ڇوڪرو اٺين درجي ۾ فيل ڇا ٿيو، اصل روئي ڪِن ڪيائين. سڀني گهڻو ئي سمجهايس، پر ڇوڪرو چوي ته اڄ نه رئان ته ڪڏهن رئان! سندس روئڻ تي ٻيو ڪنهن کي جُهٻي اچي نه اچي، پر سندس ماءُ جا آنڊا ٿي ڇڄيا، ڳل ڳراٽي پائي چيائين؛ ”ابا جي هيل پاس نه ٿئين ته مٿئين سال... پڙهائي ڪو ڀڳي ڪو نه ٿي وڃي. جي جيڏا سرتا هڪڙو سال اڳيان وڌي ويا ته به ڇا ٿيو، تون به هڻي وڃي هنڌ ڪندين.“

عقل ڪڏھن موٽي مليو آھي؟

عقل ڪڏھن موٽي مليو آھي؟

ڪنهن ڏورانهين شهر ۾ وڏي رعب تاب وارو ڏاهو بادشاھ رهندو هو. هن جي رعب ۽ داٻي جي ڪري ماڻهو کانئس ڊڄندا هئا. جڏھن ته سندس ڏاهپ جي ڪري، ساڻس پيار به ڪندا هئا.

بادل جمالي ۽ سندس ڪهاڻين جو فڪري پس منظر محمد صديق منگيو

بادل جمالي ۽ سندس ڪهاڻين جو فڪري پس منظر

محمد صديق منگيو

سينيئر ڪهاڻيڪار بادل جمالي، ستر جي ڏهاڪي جو اهم ۽ نمايان تخليقڪار آهي، جنهن اسيءَ جي ڏهاڪي تائين سنڌي ادب کي شاهڪار ڪهاڻيون ڏئي، نه رڳو سنڌي ڪهاڻيءَ جي اعليٰ روايتن کي برقرار رکڻ ۾ پنهنجو قلمي ڪاپو ڪيو، پر انهن روايتن کي اڳتي وڌائڻ لاءِ به تخليقي پورهيو ڪيو.

هڪ بادشاهه جي ڳالهه - ڪومل رضا شيخ

هڪ بادشاهه جي ڳالهه

ڪومل رضا شيخ

ڪنهن زماني ۾ هڪ بادشاهه کي آفيم واپرائڻ جي ڏاڍي عادت هئي. هڪ ڏينهن هڪ وزير چيس: بادشاهه سلامت گستاخي معاف ٿئي ته اوهان جي خدمت ۾ ڪجهه عرض ڪرڻ چاهيان ٿو؟ بادشاهه چيس ته، چئو! ڇا ٿو چوڻ چاهين… وزير چيس: حضور اوهان آفيم واپرايو ٿا، جيڪا تمام خراب عادت آهي، انهيءَ جو نتيجو به خراب نڪرندو، ڪڏهن اهڙو وقت به اوهان مٿان ايندو جو اوهان دشمن ۽ سڄڻ کي نه سڃاڻي سگهندئو، چوري ڪندؤ ۽ ڪوڙ ڳالهائيندئو. بادشاهه وزير جي ڳالهه ٻڌي حيران ٿي ويو، وزير کي چيائين: اڙي وزير! اڄ وري اها ڪهڙي نئين ڳالهه پيو ڪرين. آئون ته آفيم روز واپرائيندو آهيان. سو اڄ ڪيئن ٿو چوين ته آئون سڄن ۽ دشمن سڃاڻيندس، چوري ڪندس ۽ ڪوڙ ڳالهائيندس؟ وزير چيس: بادشاهه سلامت جئين آئون چوان ٿو، تيئن ٺيڪ آهي، ڪجهه ڏينهن مُهلت ڏيو ته اوهان کي اها ڳالهه ثابت ڪري ڏيکاريندس.

حق ڦٻائڻ جو انجام - نارائڻ کتري

حق ڦٻائڻ جو انجام

نارائڻ کتري/ مٺي ٿرپارڪر

ڪنهن ڳوٺ ۾ هڪ ذميندار رهندو هو، هو هڪ ظالم، ڪنجوس ۽ حق ڦٻائو ماڻهو هو. هُو هر ڀيري پنهنجي ڪنهن نه ڪنهن هاري جا پئسا کائيندو هو. ڪنهن جو پگهار ته ڪنهن کان گهڻو ڪم ڪرائي سندس اجورو کائيندو هو. پر جيڪڏهن ڳوٺ جا هاري هن وٽ ڪم نه ڪن ته سندس گذارو نه ٿي سگهندو هو. ان لاءِ پيا هن وٽ ڪم ڪندا هئا.

پڙهڻ جو پڪو ارادو - احسان هاليپوٽو

پڙهڻ جو پڪو ارادو

احسان هاليپوٽو

ربو… او… ربو… اڙي ڇورا ڪٿي آهين؟ ڪيڏانهن گم ٿي ويو آهين. سڏ جو جواب ئي نه ٿو ڏين. ربوءَ جي ماءُ چيس: ربوءَ جا پيءُ مون ربنواز کي اسڪول مولڪيو آهي، جيئن ٻه اکر علم جا پرائي سگهي، پنهنجو پٽ ربنواز پڙهي پيو ته کيس نوڪري به ملي ويندي، پاڻ به سٺا ۽ سُکيا ڏينهن ڏسندو ته اسان کي به سٺا ۽ سُکيا ڏينهن ڏيکاريندو. تون الله تي رک… ربنواز پڙهي پوندو ۽ کيس سٺي نوڪري به ملندي، الله منهنجي ٻچڙي کي وڏي ڄمار ڏئي. ربوءَ جي ماءُ دڪيءَ تي لسي ولوڙيندي پٽ کي دعا ڏئي رهئي هئي. ربوءَ جو پيءُ ڪتر ٿيل لوسڻ جو گاهه چيڪي مٽيءَ جي ٺهيل آهر ۾ بهه سان ملائي هڪ ڳئون، مينهن ۽ ڏاندن جي جوڙي کي ڏئي رهيو هو. تنهن چيو، ربو وري ٿي ويو آهي ربنواز… ڀلا پڙهي ڪهڙا ڦاڙها ماريندو؟ يا ڪهڙا وري پڙهي اَڪَ ڪارا ڪندو؟ اسان جا ابا ڏاڏا ۽ پڙ ڏاڏا وري ڪهڙو پڙهيل هئا جو ربوءَ کي اسڪول موڪليو اٿئي؟ ڪل ته ڪان ٿڙي اَٿئي، وڏيري کي خبر پئي ته اصل پوليس کان ٻڌرائي جيل ۾ پادر هڻائيندو. تو ربوءَ کي اسڪول ڇو موڪليو؟ سڀاڻي کان ربوءَ جو اسڪول وڃڻ بند ۽ هو مون سان گڏجي ٻنيءَ جو ڪم ڪندو ۽ هاريءَ جو پٽ آهي سو هاري ٿيندو. سمجهئي يا نه؟ ربوءَ جي پيءُ فيصلي ڪرڻ واري انداز ۾ چيو. ربوءَ جي ماءُ چيس: تنهنجا به حوصلا اصل صفا خطا ٿي ويا آهن. دنيا وڃي چنڊ تي پهتي آهي، تون اتي جو اتي آهين. لڪير جو فقير… هاريءَ جو پٽ هاري ٿيندو. تون سوچ؟ تون ٿورو پنهنجي سوچ کي به تبديل ڪر. ڇا هاريءَ جي پٽ کي پڙهڻ نه گهرجي؟ نوڪري نه ڪرڻ گهرجي؟ هي ڪٿان جو انصاف آهي؟ تون ڪن کولي ٻڌ…. ڇو ته ربوءَ جا پيءُ تون ٿورو ٻوڙو به آهي، ربنواز پڙهندو… اڄ ربو اسڪول پاڻ ويو آهي. گهڻن ڏينهن کان چئي پيو ته امان! مون کي پڙهڻو آهي. ٻيا ٻار به اسڪول ويندا آهن، مون کي به اسڪول موڪل، ضد پئي ڪيائين، تنهن ڪري مون کيس تيار ڪري اسڪول موڪلي ڇڏيو، منهنجي ٻچڙي کي ڇڏ ته پڙهي، ٽن پٽن ۽ ٻن ڌيئن ۾ سڀني کان ننڍو اٿئي، تنهن کي ته پڙهاءِ ٻين ٻارن کي ته ڪونه پڙهايو اٿئي.! ربوءَ جي پيءُ چيس: چڱو چڱو هاڻي تون ماٺِ به ڪر، منهنجو ته مٿو ئي کائي وئي آهين. مون فيصلو ڪري ڇڏيو آهي ته سڀاڻي کان ربو اسڪول پڙهڻ نه ويندو. ربوءَ کي اچڻ ڏي ته کيس سڌو ٿو ڪيان. ماءُ خاموش ٿي وئي. ربنواز اسڪول ۾ پڙهي موڪل ٿيڻ کان پوءِ گهر موٽي آيو، ربنواز جو اسڪول ۾ پهريون ڏينهن سٺو گذريو، هُو تمام گهڻو خوش هو، گهر اچڻ سان ماءُ کي خوشيءَ مان سڀ ڪجهه ٻڌايائين، ماءُ کانپوءِ واري واري سان ۽ هڪ هڪ وٽ وڃي پنهنجن ڀائرن ۽ ڀيڻن کي خوشيءَ مان سڀ ڪجهه ٻڌايائين ته اسڪول ۾ سندس پهريون ڏينهن ڪيئن گذريو ۽ کين اهيو به ٻڌايائين ته هوءَ هاڻي پڙهندو، روزانو اسڪول ويندو ۽ هو پڙهڻ جو پڪو ارادو ڪري چڪو آهي.

هڪ هنج جي ڪهاڻي

هڪ هنج جي ڪهاڻي

هڪڙو هو هنج پکي. صفا بي عقل هو. بنهه چريو چٽ. ويتر وري جو ريس ۽ هٻڇ هئس، سو ڪنهن سان به نه پوندي هئس. هٻڇ به اهڙي، جو جيڪا شيءِ ڏسي تنھن لاءِ چوي ته؛ مون وٽ هجي. سدائين پيو ٻين سان وڙهندو هو. ڀلا اهڙي هنج جو ڪير دوست ٿيندو؟ کيس ڏسي هر ڪو پيو پري ڀڄندو هو ۽ ائين چوندو هو؛ “مار! هيءُ ته ڏسو پنهنجي وتِ کان پيو ٻاهر وڃي.”

سچي محنت جو ڦل - احسان هاليپوٽو

سچي محنت جو ڦل

احسان هاليپوٽو

هڪ هاريءَ کي ٻه پٽ هئا. هڪ جو نالو رشيد ۽ ٻئي جو وسيم هيو. جڏهن رشيد ۽ وسيم پڙهڻ لائق ٿيا ته سندن والد، کين اسڪول موڪليو.

سنڌي ڪهاڻي اردو ادب جي آبرو بڻجڻ لڳي آهي - رکيل مورائي

سنڌي ڪهاڻي اردو ادب جي آبرو بڻجڻ لڳي آهي

رکيل مورائي

سنڌي ڪهاڻيءَ کي کڻي ۽ ان جي هڪ سئو سالن جي سفر کي کڻي، ڪجهه اهم لکڻ جي گُهرج بهرحال مسلسل رهي ٿي، ائين نه ٿيڻ سبب سنڌي ڪهاڻيءَ جي سفر جي سُڌ نه پوڻ اوس آهي.

سنڌي ڪهاڻيءَ جي سموري سفر کي نه کڻي مان ڪهاڻيءَ جي هڪ اهم حوالي ۾ ڪجهه لکڻ جي خواهش جو شايد پوراءُ ڪري رهيو آهيان. سنڌي ڪهاڻيءَ جو هيءُ اهڙو حوالو آهي، جيڪو سندس (سنڌي ڪهاڻيءَ) جي معتبرائپ وڌائڻ جو هڪ سبب آهي. ٻيءَ طرح سنڌي ڪهاڻيءَ کي سنڌي ادب ۾ معتبر حوالو ڏيارڻ ۾ ڪي گهڻا نالا نه آهن جيڪي حوالي طور معتبر ڄاتا وڃن ۽ جيڪي آهن انهن مان هڪ حوالو اخلاق انصاري آهي.

بهار ۽ نيري پينسل - منظور ڪوهيار

بهار ۽ نيري پينسل

(يادن جي جھروڪي مان سرجيل ڪهاڻي)

Spring and Blue pencil (Short story)

منظور ڪوهيار

چوندا آهن، ته هر جوانيءَ اندر بهار جي موسم موجود هوندي آهي. جنهن جو ٻاهرين موسم سان ڪو تعلق ناهي هوندو. پر پنهنجي جواني عجيب هئي، جنهن ۾ نه اڃا گل ٽڙيو هو، نه بلبل ٻوليو هو. شايد گلشن جو مالهي ڪنجوس هيو، جنهن پنهنجي دل جي زمين ۾ عشق جو ٻج ڇٽيوئي نه . پر جي اُن تي اهو الزام نه ڌرجي، ته شايد فطرت من اندر پيار جي پاڻي جي پيچ نه ڏني هئي. پوءِ ڀلا بٺ زمين ۾ عشق انگورجي ته ڪيئن انگورجي؟...بس ٻين جا سچا ڪوڙا قصا ٻڌي پيا خوش ٿيندا هياسي.

اها رات -احسان دانش

اها رات

 ڪهاڻي

احسان دانش

اها رات هڪ عجيب رات هئي، جنهن رات منهنجي مٿان حيرتن جا نوان جهان نروار ٿيا هئا. آرڪيالاجي شعبي ۾ ڪم ڪندي هڪ عرصو گذريو آهي، کناکيڙ ۽ کوجنا طبيعت جو حصو بڻجي وئي آهي..... قديم آثارن ۽ عظيم ماڳن تي تحقيق ڪندي انهن جاين تي ڪيئي راتيون گذاريون آهن پر مهين جي دڙي تي گھاريل ان رات جي ياد سدائين سوچن تي سوار رهي آهي.

اڻٽيهين اونداهه -احسان دانش

اڻٽيهين اونداهه

ڪهاڻي

احسان دانش

”امان ڏاڍي بک لڳي آ“. ننڍڙي سارنگ جي التجا.

”ها پٽ ٻوڙ پچي ٿو“. ماڻهس جو اداس لهجو.

”منجھند کان اهو ئي ٿي چوين ته ٻوڙ پچي ٿو، هاڻي ته رات ٿي وئي آ!“

ماڻهس رَئي جي ڪنڊ سان آليون اکيون اگھندي خاموش.

”امان........ او امان!“

”....................“

”امان ڇا پچايو اٿئي؟“

”هان......... دال“.

جُتي- احسان دانش

جُتي

                                                                       ڪهاڻي

احسان دانش

مونکي ڳوٺ جا اهي ڏينهن اڄ به ياد آهن، جڏهن ننڍڙي گوڏ ۽ گنجيءَ ۾ واهه تي تڙڳندو هوس، انهن ڏينهن ۾ باغن مان زيتون پٽي کائڻ ڪيڏو سٺو لڳندو هيو، انب جي وڻن جي ڏارن ۾ چتون ٻچا ڪندا هيا ۽ ٻار اهي ٻچا کڻي تاتي، انهن کي ٻوليون سيکاريندا هيا. ’مٺو پٽ پڪوڙو کائيندين.‘ مِٺن کي مرچ ۽ پڪوڙا کارائيندا هيا سين ۽ اسان دوست ڪڻڪ کي آڀو ڪري کائيندا هيا سين.

آسمان تي جھُڙ ڏسندا هيا سين ته سڀ ٻار هڪ آواز ۾ چوندا هيا سين ”الله سائين مينهن وساءِ، گوڏي جيڏي گپ ڪراءِ“ جڏهن وڏ ڦڙو مينهن وسي پوندو هيو ته دل ڏاڍو خوش ٿيندي هئي. سڀ ٻار هڪ خاص لئي ۾ چوندا هيا سين ”وس وس مينهڙا، ڏهه ڏهه ڏينهڙا“ ائين چوندي ڏاڍو مزو ايندو هيو.

ڪا شرارت ڪندو هيس ته بابو چوندو هيو ”اڙي وجھان موچڙي ۾ ڳن“، مونکي سندس اهو جملو ته بنهه سمجھ ۾ نه ايندو هيو پر پوءِ به ان جملي کان ڏاڍو ڊڄندو هيس.