Sunday, January 27, 2013

مـھـربـانـي - جمال ابڙو


مـھـربـانـي
جمال ابڙو
هڪ ڏينھن شام جو اسين چار يار ٺاڪ ڦاڪ ڪري، ٺھي ٺُڪي ڪاليج مان ٿيندا، ايلفيءَ ۾ گهمڻ وياسون. ڪارا چشما، ڪاريون پتلونون. اڇا بوٽ ۽ شينھن گهوڙي واريون قميصون، وارن جا موڙ مٿي تي لُڏندا پئي آيا. ڪنھن کي به مَٽ ثاني ڪو نه ٿي سمجهيوسين. ڊاڙا ٺڪاءَ هڻندا، آئي وئي تي ٽوڪون ڪندا، ٽھه ٽھه ڪندا ٿي وياسون. زمين تي پير ئي نه ٿي ٽڪيو. ڌرتي کي ڌوڏيندي، آسمان تائين پهچندي اچي ايلفيءَ ۾ ٺڪاءُ ڪيوسين.

گهڻيئي اسان جهڙا شريف زادا اتي ڊيل وانگر پئي ٽِليا. ٽانءَ ۽ ڦُونڊ ۾ هڪ ٻئي جي ڪپڙن ۽ وارن تي رشڪ کائيندا، هڪ دوڪان کان ٻئي هنڌ اچي ڪارنر تي بيٺاسون. اچي ڳالهين ۾ ڇٽاسون. ٽائين، ڪوٽن، جئڪيٽن ۽ ڪَٽنگ جي ذڪرن کي ولوڙي، اچي موٽرن تي پياسون. قيصر، ڪيڊلڪ، بيوڪ ڪا نه ڇڏي سون. پنجونجاهه، ڇاونجاهه جي ماڊل تي اچي بحث ڇِڙيو.  وڏي دلچسپيءَ سان پنهنجي علم جو اظھار ڪيوسين. اچي هڪ ٻئي سان اٽڪياسون. چي؛ ”هل ڙي ٻُـڌُو! توکي ڪهڙي خبر. مان اڃا هاڻي هڪ آمريڪن رسالي ۾ ڇاونجاهه جي ڪيڊلڪ جو اشتھار ڏِسيو ٿو اچان!“ گهڻو ئي ڦنڊياسون ۽ ڦوڪياسون، اُڀامياسون ۽ سُڄياسون. نيٺ ناچ گهرن ۽ ڪلبن جو ذڪر نڪتو، ”هاءِ ڙي آمريڪا! لائيف اتي آهي. پر يار هي ’پال رابسين‘ ڇا آهي؟ ڪنهن فلم جو نالو ٿو ڀانئجي. پوءِ ڀلا آمريڪا ۾ ان تي بندش ڇو وڌي اٿن؟“ پنهنجي اڻڄاڻائيءَ تي ويچار ڪرڻ مناسب نه ڄاتوسين.
”سئنيمائن ۾ رکيو ڇا آهي؟“ نفرت کان نَڪ چِٻو ڪيوسين. ”ٿرڊ ڪلاس ماڻهو اچيو گڏ ٿين.  مخصوص سوسائٽي هئڻ کپي، ڊريس جي پابندي هئڻ کپي.“ مون انهن ڳالهين تي زور ڏنو.  ڊانس ڪئبري، لمي گور ۽ ميٽروپول جي ڳالهين  ۾ هڪ ٻئي کان گوءِ کڻڻ جي ڳڻتيءَ اچي ورتو. رَمڀا سَنڀا، فاڪس ٽراٽ جا نالا کنياسون. حقيقت ۾ اسان کي پُورو قدم کڻڻ خير ڪو ايندو هو، پر تڏهن به اهڙي ڀُوڪپائي ڪيئن ظاهر ڪبي؟ پوءِ ته ليڊي پارٽنر جي ڳالهه نڪتي.  آها! عورتن جو ڇا ڇا ذڪر نه ڪيوسين. سندن انگ انگ کي ياد ڪيوسين. مائن ڀينرن کي ته عزت ڏيندا هئاسون، پر هر ڪا عورت ماءُ ٿورو ئي هئي! بس، بوري بازار وڃڻ جو خيال ٿيو. 
کوڙ ساريون عورتون، ننڍيون وڏيون ٻارڙن کي ساڻ ڪيون گهرن ۽ ٻچن لاءِ ضرورت آهر خريداريءَ ۾ رڌل هيون. پئي دوڪانن تي چڙهيون ۽ لٿيون. چِچ مِچ ڪنديون، ٽھڪڙا ڏينديون  ٿي ويون. ڪمبخت ڪيڏيون نه دلفريب آهن! ڪنهن موهڻيءَ سان اکيون ملائي، منهنجي دل ۾ هڪ افسانو ٺھي ٿي ويو، جنهن جو ’هيرو‘ مان ٿي بڻيس ۽ ’هيروئڻ‘ ان پدمڻيءَ کي ٿي ڪيم.  پر هي بي وقوف ڪيڏيون نه بيقدر آهن، کنگهن به ڪو نه. مئنرليس! يورپ ۽ آمريڪا جون ڪيڏيون نه فضيلت ڀريون آهن، ضرور اين-ڪريج (encourage) ڪنديون.
اسان جو هڪ دوست ڏاڍو فاروَرڊ  آهي. جهٽ ۾ ڪُلھو گسائي، کڻي ٻٽون کولي، دڪان واري کي چيو ڏي؛ ”اسين ته هر قيمت ڏيڻ لاءِ تيار آهيون.“ پر يار عورتون به اهڙيون مڪريل آهن، جو خدا پُڄين! ڄڻ ته وڏيون شريف زاديون آهن. اهڙيون آهن ته گهر مان سينگار ڪري نڪرن ڇو  ٿيون؟ سينگار ته اسان به ڪيو هو. مان ڪياڙي کنھڻ لڳس. خير تڏهن به مڙد، مڙد آهي.   پاڪستان ڪو نه سڌري. هاءِ ڙي يورپ ۽ آمريڪا! يار ڏاڍي فاسٽ لائف آهي اتي. هر ڪو سمارٽ آهي. هتي ته رڳو ٻوگهلا ۽ ٻُـڌُو اچي ڦاٿا آهن. مسلمان ته ائين ئي دقيانوسي آهي. 
مان دوستن کي وٺي ڪرستان محلي ڏي ويس،  پر يار هتي جون ڇوڪريون ته اکيون ڦوٽارڻ ۽  کتيون ٻُـڌائڻ لڳيون. چي، ”مائينڊ يوئر اون بزنيس!“ هونھه! بيوقوف ڇسيون، ڀلا اسان ۾  ڪهڙي گهٽ هئي؟ پڙهيل ڳڙهيل، شريف خاندان جا اَپ ٽُـو ڊيٽ اڃا ڪو ڦاهو کپين؟ هونھه! منهنجو معيار انهن کان گهڻو مٿي آهي. اسين پڙهيل آهيون، ڄاڻُـو آهيون، پارکو آهيون،   منهنجا مائٽ جاگيردار آهن، وزير آهن، سِي ايس پي آفيسر آهن. سيڪريٽري آهن ۽ سفير آهن. مان به جلد ئي هنن جهنگلي ماڻهن مان نڪري، ٻاهرين ملڪن ۾ سرڪاري آفيسر ٿي ويندس. اسين اوچي ڳاٽ سينڍون وڄائيندا، پنهنجي شخصيت ۾ گم سم، ٻين تي نفرت کائيندا، وري  اچي ايلفيءَ ۾ نڪتاسون.
اسين ڪيترو نه اوچا ۽ مٿانھان هئاسون ٻين ماڻهن کان! جاهل، بدتميز، گدلا.  غليظ هڻي اسانجي ملڪ جي صحت خراب ڪري ڇڏي اٿن، سدائين بيمار، ڪم ڪرڻ کان ٻَرو پيو چڙهندن.  بڪواسي، جهڳڙالو، جهنگلي ڪنهن جاءِ جا! شڪر جو پاڻ ۾ ئي ڄُنڊا پَٽ لڳي پئي اٿن، نه ته هڻي اسان جي سڌريل سوسائٽيءَ کي ڊانوانڊول ڪري ڇڏين. اسان جي حڪومت، جيڪا اسان کي ولايت موڪلي ۽ واپار جون پرمٽون ڏئي ٿي،  تنهن جا  هُـو ته تختا ڪڍي ڇڏين. گونڊا، لوفر، ڇيڻن ڄاوا، ڇيڻن ۾ نپنا، گڏهه، سڀني کي واڙي ڍڪ ۾ ڏيئي ڇڏجي. بلڊي سوائينس!  
ڏسو ته سھي، اسان جون مٿن ڪيتريون نه مھربانيون آهن. ڪارخانا کولي کين ڪم سان نه لڳايون ته هوند مري ڳري وڃن. کين هارِي ڪري نه رکون ته تباهه ٿي وڃن. اسان لاءِ هاري ۽  مزور ڪو کُٽا آهن! جيستائين اهي ڪمبخت بکيا آهن، تيستائين هاري مزور کوڙ. هڙتال ڪري ٿا اسان کي ڊيڄارين! اسان کي ڇاهي اسين پڇاڙي ڪارخانا بند ڪري پنھنجو سرمايو کڻي ولايت ۾ وڃي وهنداسين. هن ملڪ سان اسان جو ڪو نڪاح ته ڪونھي، اها اسان جي مٿن ڪيڏي مھرباني آهي، جو هـھڙي ملڪ ۾ پنهنجا قيمتي دماغ ۽ پيسا لڳائي کين جيئرو رکي رهيا آهيون.  مرضي پوي ته کين جيلن ۾ بند ڪري گوليون هلائي سندن بُڻ ٻچو ناس ڪري ڇڏيون. اسان جا سائنسدان زهري گئس ۽ ايٽم بم پيدا ڪري چڪا آهن. اها اسان جي مھرباني نه آهي جو اسان اهڙا اوزار ڪم نٿا آڻيون! جڏهن مٿن رڳو گوليون پئي هليون ته ڪيئن نه ٿي ڀڳا، وڏا آيا آهن رستم جا پُٽَ! هليا آهن حق وٺڻ. گيدي!
مون سان سڀ دوست شامل راءِ هئا. اسان سندن گيدپڻي تي وڏا ٽھڪ ڏيئي کِلياسين. دل ۾ آيم ته اهڙو ڪو ڍور منهنجي سامھون اچي ته مـنڍي مروڙي رکانس. جلد پنهنجن ڪپڙن ۽ پنهنجي پوزيشن جو خيال آيم. انهن گندن کي هٿ لائڻ به بيعزتي! ڪير انهن سان ميل جول رکندو؟  ماڻھوءَ جي ته بُـوءِ ئي ڪونھين.  
اسان جون نظرون وڃي هڪ فقيرياڻيءَ تي پيئون. جِست جو وڏو وٽو هٿ ۾ کنيون، اگهاڙو ٻار ڪڇ تي لڙڪايون، ڊوڙي ڊوڙي پئي آئي ويئي جو اڳ ورتائين. وار اَڻڀا، لِڱ ميرا، ڪپڙا ڦاٽل،   پَڙو کٿل. هئي ننڍي نيٽي! منهنجا دوست چَپ چَٽڻ لڳا. ميري چولي، کير لڳڻ سبب سڻڀي ۽  گري ٿي پئي هئي. جهوني پُراڻي چولي، کير ڏيندڙ ڇاتيءَ جي شدت اڳيان بي وس ۽ مجبور ٿي لڳي. ڪٿان ٿيون اهي نڀاڳيون ايترو کير آڻين؟ سو به بُک تي! اسان جي سڌريل عورتن وٽ ته سدائين کير جي ٻاڙائي- ”جو کير گهڻو ڏي، سو ته ڀلو چئبو، مـينھن به پيار سان ڪيئن نه کير کڻي لاهيندي آهي.“ اهو خيال ايندي ئي مان البت منجهي پيس. کير ڪھڙي نه چڱي شيءِ آهي.   هي عورتون ڪيئن نه رَت کي ڦيري کير ڪريو ڇڏين. حياتي ڏيندڙ کير! نر ته بيڪار آهي. رڳو  چَري کائي وتي سانَ وانگر زيان ڪندو. مان جلد  ئي پاڻ سنڀالي ويس. هي پينو ۽ مفلس ته جانورن کان به پري آهن.  ماڻھوءَ جا ته  ڦَـر ئي ناهن. شيطان جا ڇاڙتا!
اها ميري گدلي فقيرياڻي ڦيرو ڏيئي، اچي اسان جي اڳيان بيٺي؛ ”بابُـو صاحب پيسو!“ مار پويس چڱي ٺاهوڪڙي هئي! آواز ته ڪھڙو هئس! سانوري پر سندس وڏيون ڪاريون اکيون ڏاڍيون  وڻندڙ هيون. پِنبڙ ته غضب جا هئس. ڪيئن نه پئي انهن کي هيٺ مٿي ڪيائين.
جواني سندس انگ انگ ۾ پئي ڦٿڪي، سندس ميرا لِڱ ڪيڏا نه چڱا هئا. وات ۾ پاڻي ڀرجي ٿي آيو. سندس ٻار مون کي اصل نه وڻيو. ڪِنو گدلو. ڌٻي جھڙي شڪل، چَپ ڊُولا، اکيون  چِنجهيون، نڪ بينو، سنگهه پئي وهيس. ڪِيچڙ ۾ پيدا ٿيل ڪينئون! مون کي ڏاڍي بُڇان آئي.  موڳو، ڇسو، گڏهه جو اولاد ضرور پيءُ تي ويو هوندو. بلڊي سُوائين! مون نظرون ماڻس تي وڌيون.
اسان جي فاروَرڊ  دوست کانئس سوال ڪيو؛ ”تون پِنين ڇو ٿي؟“
”ڇا ڪجي صاحب؟“ هن سڌو سولو جواب ڏنو.
”تنهنجو مڙس ڪٿي آهي؟“
”منهنجي شادي ڪا نه ٿي آهي. بابُـو صاحب، پيسو!“
اسان جي اکين ۾ شرارت ڀرجي آئي. سڀ مُشڪڻ لڳاسين؛ ”پوءِ تو هي پُٽ ڪٿان آندو؟“
هن ڪنڌ لاڙي نماڻين اکين سان اسان ڏي نهاريو؛ ”اها اوهان صاحبن جي مھرباني آهي، بابُـو  صاحب!“
اسان کي ڄڻ ته ڪنهن ٿـڦـڙ هڻي ڪڍي، ڪپڙا لاهي وڌا، ننگو ڪري ڇڏيو. مٿي ۾ ڦيريون اچڻ  لڳيون ته اسين به بدبودار گند ۾ سرڪندڙ ڪينئان هئاسون، سُرهاڻ مان بي خبر، انڌا، ٻوڙا، جـھل جا ابا!

No comments:

Post a Comment